Sala Reprezentacyjna Opery Śląskiej w Bytomiu

1. ANALIZA HISTORYCZNA

Budynek został zbudowany w stylu neoklasycyzmu, w latach 1899-1901, na podstawie projektu berlińskiego architekta Aleksandra Böhma. Budowę zainicjowało specjalnie utworzone w tym celu, w maju 1899 roku Towarzystwo Budowy Domu Koncertowego. Do użytku budynek został oddany w 1903 roku. Usytuowano go jedna elewacją wzdłuż Gymnasial Strasse (obecnie ul. Moniuszki) i drugą elewacją od strony Keiserplatz (obecnie Plac Sikorskiego). Podział obiektu na dwie funkcje : teatru i sali koncertowej zaważył na stworzeniu charakterystycznej dla obiektu bryły oraz kompozycji. Z roku 1899 zachował się fragment projektu obiektu, zawierający elewację południową i wschodnią, wykonany dla Towarzystwa Budowy Domu Koncertowego . Budynek został zaprojektowany jako dwu- i trójkondygnacyjny obiekt o charakterze kulturalno - rozrywkowym z monumentalnym wejściem od budynku teatru od strony obecnej ul. Moniuszki. Wejście do sali koncertowej znajdowało się od strony obecnego Placu Sikorskiego, w środkowej osi elewacji (obecnie w miejscu tym znajduje się wyłącznie okno). Do budynku od strony podwórza dobudowane były mniejsze kubaturowo budynki gospodarcze: magazyn, pracownia krawiecka, pracownia szewska, stolarnia itp.

Pierwotnie projekt przewidywał wykonanie czterospadowego dachu, o niewielkim spadku , z centralnie umieszczoną latarnią w części budynku nad sznurownią. Poszczególne elewacje zaprojektowane zostały z użyciem bogatego repertuaru form detalu architektonicznego. Projekt poddawany był licznym korektom w obrębie wysokości oraz spadków i kształtów połaci dachowych, detalu jak również stolarki okiennej i drzwiowej.

2. SALA KONCERTOWA PRZED POŻAREM

W 1927 roku przeprowadzono wielki remont Sali koncertowej zwanej Filharmonią, a jej przebudowę powierzono sławnemu berlińskiemu architektowi Hansowi Poelzigowi. Uważano, iż akustyka Sali nie była najlepsza. Wykonano więc nowe sklepienie, zaś wnętrze kopuły wyłożono dyktą. Na środku sufitu zostały założone wywietrzniki zabezpieczone kratą. Ściany, podobnie jak sufit wyłożono dyktą ,a łączenia zamaskowano drewnianymi listwami. Powstała w ten sposób pusta przestrzeń, która tworzyła rezonans niczym w pudle skrzypiec. Owo zbudowane na nowo wnętrze na zawsze przykryć miało, notabene wcale ich nie niszcząc, niezwykle bogate ornamenty Sali zaprojektowane przez Aleksandra Böhma.

Nowe wnętrze ściany łagodnie przechodziły w zwieńczony drewnianą kratą - wywietrznikiem sufit, niższy od pierwotnego o półtora metra. Salę obiegał balkon zakończony z obu stron jednotraktowymi schodami zbiegającymi wprost na parkiet parteru. Można było na nim umieścić 150 miejsc siedzących. Balustrada balkonu z drewnianych krat korespondowała z takimi kratami w prostokątnych oknach. W sali nie zamontowano stałych miejsc siedzących, na parkiecie ustawiono zwykłe drewniane krzesła, mieściło się ich około 370. Oświetlenie w Sali oprawiono w kryształowe żyrandole. Właściwą dla stylu Poelziga geometryczną surowość form łagodziła jej wysmakowana kolorystyka, przy której współpracował miejscowy artysta Drabek. Ścian miały kolor ciepłego różu, przechodzącego w dolnych partiach w tony czerwonobrązowe, a rozjaśniającego się w górnych partiach i na suficie. Listwy, kraty w oknach i ogromny wywietrznik na suficie pomalowano na kolor jasnożółty, natomiast balustrada balkonu otrzymała barwę hryzokoli (delikatny odcień błękitnozielony). Znajdująca się wewnątrz budynku Filharmonii secesyjna klatka schodowa została wówczas również częściowo przebudowana.

3. POŻAR W OPERZE ŚLĄSKIEJ

W nocy 24 sierpnia 2000 r. ok. godz. 1.00 w gmachu Opery wybuchł groźny pożar. Doszczętnie spłonęła duża sala baletowa, dawny budynek Filharmonii (Konzerthaus). W czasie gaszenia pożaru zniszczeniu uległy również liczne pomieszczenia znajdujące się pod tą salą ( pokoje korepetytorskie, sala chórowa, sala orkiestrowa, kasa biletowa), a na piętrze - garderoby baletu. Ogień, który strawił oryginalne wnętrze Sali Hansa Poelziga odsłonił jej pierwotne oblicze - niezwykłej urody sztukaterię zaprojektowaną przez Aleksandra Böhma.

4. ODBUDOWA SALI KONCERTOWEJ

Zgodnie z wytycznymi konserwatora przywrócono pierwotny klimat wystroju sali pochodzącego z początku XX wieku lecz nie jego wierne odtworzenie.
Projekt wystroju wnętrz wykonali Józef Kuklok - Opolski i Andrzej Skocza z Architektonicznego Biura Projektów AB-PROJEKT w Tychach.

Zachowane elementy sztukaterii pozwoliły na częściowe odtworzenie pierwotnego układu ścian. Przyjęta po pożarze koncepcja projektowa polegająca na utworzeniu nad salą reprezentacyjną sali baletu uniemożliwiła odtworzenie pierwotnego charakteru stropu.
Na ścianach odtworzono elementy sztukaterii wraz z obramieniami wypełnionymi materiałami. Z uwagi na charakter sali sufit zaprojektowano jako kasetonowy ozdabiając go elementami sztukaterii. Układ sufitu podkreśla rozmieszczenie 9 stylizowanych, kryształowych żyrandoli. Aby podkreślić reprezentacyjny charakter sali została wykonana ozdobna granitowa posadzka.

Z uwagi na wielofunkcyjność obiektu w sali tej zaprojektowano i wykonano scenę stałą - drewnianą, która ma możliwość zwiększenia swej powierzchni w zależności od charakteru użytkowania. Wykonano drzwi dębowe osadzone w portalach z marmuru. Sala utrzymana jest w kolorach pastelowych w tonacjach beżowych. Została również zainstalowana wentylacja nawiewno-wywiewna z częściową klimatyzacją oraz ogrzewanie podłogowe.
Zabytkowa klatka schodowa i foyer, które zostały również wyremontowane, prowadzą do sali reprezentacyjnej.

Generalnym wykonawcą remontu sali reprezentacyjnej było Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego i Usług Technicznych ŚLĄSK w Katowicach.
Kierownik budowy - mgr inż. Bohdan Filipów, Mistrz budowy - Stanisław Kowol.

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice