60 lat Wojewódzkiego Pogotowia Ratunkowego w Katowicach

Historia ratownictwa medycznego w Katowicach sięga początku XX wieku i wiąże się z powstaniem Zawodowej Straży Pożarnej.

W memoriale z 7 maja 1903 r., przedłożonym Radzie Miejskiej, Zarząd Miasta Katowic uzasadniał konieczność zorganizowania ZSP. W kilka miesięcy później, 1 października 1903 r. rozpoczęła służbę pierwsza Zawodowa Straż Pożarna na Górnym Śląsku. Jej komendantem został wrocławianin, sierżant Josef Kunze, będący od 1896 r. członkiem Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej i Ratunkowej w Katowicach.

Pierwszy wóz sanitarny dla katowickiej ZSP zakupiono już w 1904 r. Strażacka służba sanitarna zajmowała się głównie transportem chorych i zmarłych, a podczas I Wojny Światowej dodatkowo transportem rannych przywiezionych z frontu do szpitala w Katowicach. Do wybuchu II Wojny Światowej ZSP wyposażano w nowy sprzęt, m.in. w sanitarki: samochód sanitarny marki "N.A.G" (1923 r.), "Opel" (1926 r.) i w 1939 r. trzy kolejne sanitarki.

29 września 1948 r. została wydana uchwała Rady Ministrów w sprawie zorganizowania doraźnej pomocy leczniczej oraz akcji przetaczania i konserwacji krwi, nakazująca ministrowi zdrowia zorganizowanie takiej pomocy na terenie całej Polski. Otwarcie pogotowia ratunkowego w Katowicach odbyło się 22 lipca 1949 r. w budynku przy ulicy Andrzeja 9, w którym jeszcze przed II Wojną Światową miał swoją siedzibę Polski Czerwony Krzyż.

2 marca 1968 r. staraniem prof. Anny Dyaczyńskiej-Herman i dyrektora Stanisława Mikołajewskiego powołano w Katowicach trzeci w Polsce (po Wrocławiu i Łodzi) Zespół Reanimacyjny "R" (dziś to są karetki "S") przy Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Katowicach. Do 1973 r. jako jedyny obejmował on swoim działaniem cały region od Częstochowy aż do Bielska Białej. Na jego potrzeby dwie karetki zostały wyposażone w butlę tlenową, worek AMBU, zestaw do intubacji, wenesekcji i tracheotomii, ssak, defibrylatory sieciowo-bateryjne firmy Chirana, dwa jednokanałowe bateryjne elektrokardiografy Simens i Unicard oraz leki i środki krwiozastępcze.

W 1971 r. dzięki poparciu śląskich pediatrów oraz staraniem dr Wojciecha Grzywny i prof. Bożeny Hager-Małeckiej uruchomiony zostaje w Katowicach pierwszy w Polsce zespół do transportu noworodków "N".
Wojewoda Wojciech Czech zarządzeniem z 31 grudnia 1992 r. powołał do życia Wojewódzką Stację Pogotowia Ratunkowego w Katowicach. W jej skład zostały włączone pododdziały w Katowicach-Ligocie, Katowicach-Wełnowcu, Katowicach-Szopienicach oraz Katowicach-Osiedlu Tysiąclecia. Od tego momentu rozpoczyna się tworzenie struktur Wojewódzkiego Pogotowia Ratunkowego. W kolejnych latach przyłączono stacje pogotowia w Czechowicach-Dziedzicach, Gliwicach, Knurowie, Mikołowie, Pszczynie, Pyskowicach, Tarnowskich Górach, Tychach, Mysłowicach, Siemianowicach Śląskich, Rudzie Śląskiej, Bytomiu, Chorzowie, Świętochłowicach, Zabrzu i Jastrzębiu Zdroju.

W 1995 r. WPR zostaje skomputeryzowany. W tym czasie obejmuje już swoją opieką prawie 2,5 mln mieszkańców.

1 stycznia 2001 r. ze struktur WPR zostaje wyłączony Zespół Lotnictwa Sanitarnego, a w roku następnym Stacja Pogotowia w Czechowicach Dziedzicach. Likwiduje się też ambulatoria w stacjach WPR. Od 2007 r. w pogotowiu ratunkowym pozostaje jedynie nocna i świąteczna pomoc ambulatoryjna podstawowej opieki zdrowotnej. Ważnym wydarzeniem jest uruchomienie zintegrowanych stanowisk dyspozytorskich pogotowia, policji, straży pożarnej i często również straży miejskiej. Pierwsze Centrum Powiadamiania Ratunkowego zostało uruchomione w 2004 r. w Gliwicach, następne w Siemianowicach Śląskich, Mysłowicach, Katowicach i Jastrzębiu Zdroju.

Ratownicy WPR brali udział w wielu akcjach, m.in. podczas pożaru w Rafinerii Nafty w Czechowicach Dziedzicach w 1971 r., wielkim pożarze lasów w okolicy Kuźni Raciborskiej w 1992 r. i powodzi w 1997 r., w ratowaniu dzieci podczas wypadku autokaru w Boguchwałowicach koło Siewierza w 2001 r. Najbardziej spektakularną akcję ratunkową przeprowadzili w styczniu 2006 r. na terenie zawalonej hali MTK w Katowicach, a ostatnio podczas tragedii w kopalni "Wujek-Śląsk" w Rudzie Śląskiej kilka dni temu. Zapewniali też opiekę medyczną w trakcie wszystkich wizyt papieskich w województwie.

Aktualnie WPR w Katowicach ma stacje Pogotowia Ratunkowego w Katowicach (oraz dwie podstacje na Osiedlu Tysiąclecia i przy ul. Bednorza i dwa tzw. zespoły wyjazdowe na Ochojcu i Wełnowcu), Bytomiu, Radzionkowie, Tarnowskich Górach (oraz zespół wyjazdowy przy ul. Górniczej), Chorzowie, Świętochłowicach, Siemianowicach Śląskich, Mysłowicach, Rudzie Śląskiej, Zabrzu (oraz zespół wyjazdowy w Rokitnicy), Gliwicach, Pyskowicach, Knurowie (oraz zespół wyjazdowy w Czerwionce-Leszczynach), Tychach (oraz zespól wyjazdowy w Bieruniu), Mikołowie (oraz zespół wyjazdowy w Orzeszu), Pszczynie i Jastrzębiu Zdroju.

WPR dysponuje 145 samochodami i 62 zespołami ratownictwa medycznego: 32 to zespoły "S", 29 zespoły "P" i jeden zespół "N". Zatrudnienie wynosi 1750 pracowników. W skali roku ratownicy i lekarze WPR wykonują ok. 300 tys. interwencji, w tym 180 tys. to wyjazdy ratunkowe, a 120 tys. to wizyty i porady ambulatoryjne, wykonywane w ramach obsługi podstawowej opieki zdrowotnej.

WPR korzysta z funduszy unijnych: w roku 2009 poziom dofinansowania zakupów ambulansów i sprzętu medycznego przekroczył 8 mln zł.

Przyszłość WPR

Wojewódzkie Pogotowie Ratunkowe w Katowicach działa w oparciu o kontrakty z NFZ oraz innymi podmiotami realizującymi zadania w ochronie zdrowia.

Wszystkie ambulanse, tj. specjalistyczne, podstawowe i transportowe, wyposażone są w sprzęt medyczny, m.in. w defibrylator, respirator, EKG, pulsoksymetr najwyższej klasy.

W sierpniu 2009 r. ogłosiliśmy przetarg na wdrożenie systemu ERP. Elementami tego systemu mają być: kompletny system do zarządzania informacją w firmie, w oparciu m.in. o elektroniczny obieg dokumentów, elektroniczna karta wyjazdowa, baza wiedzy o pacjentach, komunikacja on-line z ambulansami, innymi jednostkami ratowniczymi oraz szpitalami i system nadzoru pojazdów.

System zarządzania informacją w WPR ma polegać na wprowadzeniu zintegrowanych systemów finansowych, księgowych, kadrowych, płacowych, magazynowych i innych według zasady: jedna baza - jeden słownik - wielu użytkowników.

Elektroniczna karta wyjazdowa ma usprawnić przepływ informacji o zdarzeniach dla dyspozytorów oraz dla zarządzających.

Wersja elektroniczna, oprócz wszystkich danych, jakie wprowadzane są obecnie do karty papierowej, umożliwi magazynowanie elektronicznych danych z urządzeń zamontowanych w ambulansach, dzięki czemu dokumentacja medyczna będzie zawierała więcej danych koniecznych do dalszego leczenia pacjenta.
Wprowadzanie danych na bieżąco umożliwi też dyspozytorom bardziej efektywne zarządzanie wyjazdami. Nie bez znaczenia jest także możliwość obserwowania danych ze wszystkich ambulansów dla zarządzających firmą, dzięki temu można będzie lepiej planować rozmieszczenie stacji wyjazdowych, obsad poszczególnych załóg, nadzorować zużycie leków i innych materiałów wykorzystywanych w trakcie akcji ratunkowej.

Baza wiedzy o pacjentach to priorytet tego systemu. Dzięki wprowadzeniu tego systemu mieszkańcy województwa śląskiego będą mieli możliwość przekazania informacji dla WPR, np. o grupie krwi, uczuleniach na leki, itp. Będzie to dobrowolna baza, czyli pacjent przekaże taką informację na podstawie wyłącznie własnej decyzji, jednak ze wstępnych informacji wynika, że zainteresowanie taką bazą będzie duże.

W ramach projektu nastąpi też wielki jakościowy skok, jeśli chodzi o kontakt z ambulansami, innymi jednostkami ratowniczymi oraz szpitalami. W tej chwili kontakt z ambulansami zapewnia łączność radiowa oraz telefoniczna. Ten rodzaj łączności pozwala na przekazanie większości informacji koniecznych do wyjazdu na miejsce zdarzenia, jednak przekazywanie wszystkich informacji trwa długo i może blokować dostęp dla kolejnych zgłoszeń. Zaletą systemu jest wprowadzenie do użytku urządzeń mobilnych w każdym pojeździe WPR, dzięki czemu pełna informacja zarówno o zdarzeniu, jak i o pacjencie ukaże się bezpośrednio na palmtopie używanym przez zespół wyjazdowy.

Kolejną innowacją jest zapewnienie łączności z innymi jednostkami ratowniczymi. Przykładem wykorzystania tego systemu może być łączność z Lotniczym Pogotowiem Ratunkowym. Na dzień dzisiejszy w momencie konieczności wykorzystania śmigłowca do działań ratunkowych załoga ambulansu ratunkowego drogą radiową informuje dyspozytora, z kolei ten powiadamia LPR: jaki i gdzie przypadek ma miejsce, aby śmigłowiec mógł wylądować i odebrać chorego. W nowym systemie dzięki wykorzystaniu modułu GPS i przesłaniu do LPR dokładnego położenia zespołu ratunkowego i informacji o pacjencie, drogą zwrotną zespół wyjazdowy dostanie namiary geograficzne lądowiska śmigłowca, zatem czas obsługi zdarzenia ulegnie znacznemu skróceniu.

Kolejnym usprawnieniem systemu ratownictwa medycznego będzie system łączności on-line ze szpitalami. W tej chwili sytuacja wygląda tak, że zespół wyjazdowy ma obowiązek zawieźć pacjenta do najbliższego szpitala. O ile jest taka możliwość, w trakcie dowozu zespół kontaktuje się ze szpitalem, podając szczegóły zdarzenia drogą radiową. W nowym systemie informacja przekazywana do szpitala zostanie uzupełniona o wszystkie elektroniczne dane z urządzeń medycznych zamontowanych w ambulansie, co pozwoli na szybsze oszacowanie przez szpital zasobów koniecznych do udzielenia pomocy pacjentowi po przybyciu do szpitala.
Następnym elementem systemu będzie moduł nadzoru pojazdów. W tej chwili w WPR nadzorem takim objętych jest kilkanaście pojazdów. System sprawuje się dobrze, dlatego zostanie rozszerzony na kolejne pojazdy. Ma to szczególne znaczenie w momencie zaistnienia zdarzenia masowego i konieczności zadysponowania ambulansów spoza rejonu operacyjnego, w którym doszło do wypadku. Osoba zarządzająca obsługą zdarzenia masowego natychmiast na ekranie monitora komputera ma informację o liczbie zespołów do dyspozycji oraz o ich lokalizacji. Nadzorem będą objęte, oprócz specjalistycznych i podstawowych ambulansów, także karetki transportowe, co w przypadku zdarzenia masowego daje do natychmiastowej dyspozycji kilkanaście dodatkowych, w pełni wyposażonych ambulansów.

Ten kompleksowy elektroniczny system będzie pionierski i najbardziej nowoczesny w kraju.

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice