IV. WDRAŻANIE I MONITORING STRATEGII

1. UWAGI OGÓLNE

Istotnym wymogiem, stawianym dokumentom szczebla strategicznego, jest wewnętrzny system monitorowania i ewaluacji postępów we wdrażaniu oraz osiąganiu założonych celów, a w konsekwencji osiągnięcie stanu zakładanego w wizji. Gromadzenie i interpretacja danych dotyczących Strategii pozwala na bieżące korekty działań podmiotów wdrażających Strategię w razie wystąpienia nieprawidłowości.

Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2020 podlega systemowi monitoringu i ewaluacji powiązanego z systemem wdrażania. Osiągnięcie wyznaczonych w Strategii celów monitoringu uwarunkowane jest ilością i jakością informacji, których kształt jest narzucony procedurami monitoringowymi.

Metodyczne dążenia do realizacji celów podlegać muszą ocenie skuteczności, by w razie wykrycia nieprawidłowości było możliwe dokonywanie korekt działań na etapie wdrażania. Konieczne jest zatem stworzenie pełnego systemu, obejmującego:

• monitoring, czyli podsystem zbierania i selekcjonowania informacji,
• ewaluację, czyli podsystem oceny i interpretacji zgromadzonego materiału.

Funkcjonowanie systemu przedstawia poniższy schemat:

Podstawowym celem funkcjonowania sytemu monitoringu Strategii jest gromadzenie i przetwarzanie informacji o stanie realizacji Strategii. Raporty monitoringowe, przygotowywane w oparciu o opisany model, mają stanowić narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji przez Zarząd Województwa w sprawach związanych z realizacją Strategii.

2. SYSTEM WDRAŻANIA STRATEGII ROZWOJU

2.1. Instrumenty wdrażania

Wdrażanie Strategii będzie się odbywać poprzez programy operacyjne (regionalne, wojewódzkie i sektorowe). Istotnym elementem każdego programu jest szczegółowa projekcja alokacji środków na poszczególne cele i działania danego programu (tabele finansowe). Celowe jest stworzenie wokół strategii korzystnego klimatu dzięki włączeniu w proces opracowania programów operacyjnych instytucji społecznych i gospodarczych. Szeroki horyzont, tworzony przez szereg współdziałających instytucji, przyczyni się wydatnie do sukcesu Strategii.

Podstawowe instrumenty wdrażania Strategii to:

• regionalne programy operacyjne
• wojewódzkie programy operacyjne
• kontrakty wojewódzkie
• inne programy operacyjne

2.2. Aparat instytucjonalny wdrażania Strategii

Organem odpowiedzialnym za wdrażanie Strategii jest Zarząd Województwa Śląskiego. Wykonuje on swoje zadania przy pomocy wydziałów merytorycznych Urzędu Marszałkowskiego. Ośrodkami koordynującymi współpracę w poszczególnych obszarach tematycznych będą stosowne wydziały merytoryczne Urzędu Marszałkowskiego, realizujące zadania w ramach sieci współpracy instytucjonalnej na rzecz realizacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego. Istnienie takiej sieci jest niezmiernie istotne ze względu na uzyskiwanie globalnych korzyści dla regionu w formie: polepszenia kanałów informacyjnych, wymiany doświadczeń i przeglądu aktualnej sytuacji, a także wzmacniania wzajemnej mobilizacji i partnerstwa społecznego.

Przewiduje się powołanie do życia Zespołu ds. Wdrażania Strategii. Do głównych zadań Zespołu będzie należeć koordynowanie prac poszczególnych wydziałów merytorycznych, by osiągnąć efekt synergii w procesie wdrażania. Zespół zostanie powołany zarządzeniem Marszałka Województwa Śląskiego. W skład Zespołu powinni wejść: członek Zarządu, przedstawiciele merytorycznych wydziałów Urzędu Marszałkowskiego, jednostek organizacyjnych Urzędu oraz przedstawiciele czterech subregionów województwa. W zależności od rodzaju zadań strategicznych do prac zespołu mogą być powoływani przez Marszałka Województwa (na stałe lub czasowo) eksperci.

Zespół będzie odpowiedzialny za następujące zadania:

• koordynację prac instytucji zaangażowanych we wdrażanie strategii,
• monitoring (analiza raportów z przebiegu realizacji strategii),
• dostarczanie syntetycznych informacji o procesach i uwarunkowaniach realizacyjnych strategii rozwoju dla Zarządu Województwa Śląskiego,
• nadzór nad prawidłowością realizacji Strategii.

3. MONITORING ORAZ RAPORTOWANIE STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

3.1. Istota systemu monitorowania i ewaluacji

Istotą monitoringu jest gromadzenie, opracowywanie i przekazywanie informacji przydatnych w zarządzaniu rozwojem województwa. Dlatego też przedmiotem monitoringu jest region, pojmowany jako spójny system społeczno-ekonomiczno-ekologiczny. Oznacza to, że rozwój będący efektem wdrażania Strategii powinien być ujmowany w następujących płaszczyznach:

• społeczność regionalna,
• gospodarka regionu,
• środowisko przyrodnicze,
• infrastruktura.

Głównymi obszarami monitorowania i ewaluacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego są:

• programy wojewódzkie,
• kontrakt wojewódzki,
• programy operacyjne,
• cele i priorytety wytyczone w strategii.

Proces monitorowania polegał będzie na systematycznym obserwowaniu zmian zachodzących w ramach poszczególnych programów oraz celów wytyczonych w Strategii. Analiza dokonujących się zmian prowadzona musi być stosownie do wewnętrznej struktury administracyjnej czy organizacyjnej regionu, tj. na poziomie subregionu.

Ze względu na zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania rozwoju województwa system monitoringu będzie funkcjonował w oparciu o zbiór informacji wynikających z rozwiązań Eurostatu dla regionów poziomu NTS II i NTS III oraz Głównego Urzędu Statystycznego i Urzędu Statystycznego w Katowicach.

Opis etapów monitoringu i ewaluacji wraz z jednostkami odpowiedzialnymi za ich realizację przedstawia niżej zamieszczona tabela:

3.2. Wskaźniki

Podstawowym celem monitoringu jest uzyskanie mierzalnych wyników progresji osiągnięcia celów Strategii. Wymusza to opracowanie szeregu wskaźników agregujących na poziomie strategicznym wyniki działań podejmowanych na rzecz rozwoju regionu w ramach opracowanej Strategii.

Wskaźniki monitoringowe, stanowiące podstawę oceny stopnia realizacji Strategii, zamieszczone zostały w załączniku. Zestaw wskaźników powstał w oparciu o wskaźniki wypracowane na potrzeby Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego, jak również dzięki propozycjom Zespołu ds. aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego i stanowi podstawę prac nad modelem ewaluacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego.

3.3. Ewaluacja (ocena) realizacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego

W szerokim aspekcie ewaluacja dotyczy realizacji strategii oraz jej wpływu na wszelkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego. Ewaluacja musi także odpowiadać na pytanie, w jakim stopniu strategia rozwiązuje realne problemy regionu i jego społeczności.

W wąskim aspekcie ewaluacja koncentruje się na realizacji poszczególnych elementów Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego, przy czym kryteriami oceny zapisów strategii są:

• wskaźniki realizacji celów i zadań strategii,
• rozwiązywanie problemów (wyzwań przyjętych w strategii),
• realizacja wizji rozwoju regionu (wg przyjętych składników wizji).

Ewaluacja działań wynikających ze Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego będzie się opierała na trzech rodzajach ocen:

• ex ante (ocena przed realizacją działań) - ewaluację ex ante stosuje się przy ocenie sytuacji wejściowej, czy i w jaki sposób strategia wpłynie na grupy docelowe, przyczyni się do poprawy sytuacji w województwie,
• ex tempore (ocena w trakcie realizacji działań) - odpowiada na pytanie, czy przyjęte cele i podjęte w następstwie działania zmierzają w dobrym kierunku,
• ex post (ocena po realizacji działań) - ocena długoterminowego wpływu strategii na grupy docelowe, czy efekty wynikłe z zastosowania strategii są trwałe.

W obszarze wpływu strategii na gospodarkę regionalną ewaluacja strategii musi uwzględnić następujące aspekty:

• powiększanie zasobów / kompetencji regionu,
• wspieranie wzrostu gospodarczego,
• przeciwdziałanie bezrobociu,
• przyciąganie środków zewnętrznych (publicznych i prywatnych),
• wzrost konkurencyjności / atrakcyjności regionu,
• procesy innowacyjne.

3.4. Raporty

Podstawowym dokumentem w procesie monitoringu i ewaluacji jest raport monitoringowy Strategii. Dokument ten będzie powstawał w oparciu o dane zawarte w raportach cząstkowych oraz dane pochodzące ze statystyki ogólnej. Odpowiedzialnym za raportowanie czyni się wszystkie podmioty zaangażowane w realizację Strategii. Raport monitoringowy Strategii będzie sporządzany przez Wydział Programowania Rozwoju i Funduszy Europejskich i przekazywany Zespołowi ds. Wdrażania Strategii. Raport ten, poprzez odpowiednie wskaźniki, wskazywał będzie stan realizacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego. Stanowić on będzie podstawę do podejmowania ewentualnych działań korygujących. Raport monitoringowy Strategii sporządzany będzie w okresach rocznych, w terminie do końca lutego roku następującego po okresie będącym przedmiotem monitorowania. Zasadniczym okresem monitorowania jest rok kalendarzowy. Raporty cząstkowe, sporządzane przez poszczególne wydziały merytoryczne, będą przekazywane do Wydziału Programowania Rozwoju i Funduszy Europejskich w terminie do końca stycznia roku po okresie monitorowania. W tym samym terminie inne jednostki zaangażowane we wdrażanie Strategii są zobowiązane do przedstawienia swoich raportów cząstkowych.

Raporty monitoringowe podlegają zatwierdzeniu przez Zarząd Województwa Śląskiego. Na podstawie informacji zawartych w raportach Zarząd podejmuje działanie mające na celu usunięcie ewentualnych nieprawidłowości. Raporty monitoringowe stanowią ponadto podstawę do wszelkich prac aktualizujących dokumenty strategii rozwoju województwa, w tym także przedłużających okres obowiązywania strategii na kolejne lata. W razie wydłużenia obowiązywania strategii analogicznemu wydłużeniu ulegnie okres sporządzania raportów monitoringowych.

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice