"Strategia Rozwoju Turystyki w Wojew�dztwie �l�skim na lata 2004-2013 "

2. Cel strategiczny: Rozw�j produktu markowego - turystyka miejska i kulturowa

Turystyka miejska i kulturowa na terenie wojew�dztwa �l�skiego, po��czona ze zwiedzaniem najbli�szych okolic miast, obejmuje wycieczki i indywidualne podr�e turyst�w krajowych oraz zagranicznych, jak r�wnie� podr�e zwi�zane z turystyk� sentymentaln�.

W sk�ad segmentu dotycz�cego turystyki miejskiej i kulturowej wchodzi:

  1. Zwiedzanie miast tj. obiekt�w zabytkowych (sakralnych i �wieckich), historycznych uk�ad�w urbanistycznych, zespo��w o charakterze rezydencjonalnym, interesuj�cych osiedli robotniczych oraz obiekt�w architektury militarnej (akcentowanie funkcji edukacyjnej).
  2. Zwiedzanie obiekt�w dawnego g�rnictwa i hutnictwa oraz innych zabytk�w architektury przemys�owej (akcentowanie funkcji edukacyjnej).
  3. Zwiedzanie muze�w:
    • sztuki i zbior�w artystycznych,
    • etnograficznych, skansen�w i o�rodk�w tw�rczo�ci ludowej,
    • specjalistycznych,
    • archeologicznych,
    • rezerwat�w archeologicznych w obr�bie intensywnej zabudowy miejskiej.
  4. Uczestniczenie w imprezach kulturalnych, rozrywkowych i sportowych.
  5. Zwiedzanie miejscowo�ci zwi�zanych z kultem maryjnym i sanktuariami religijnymi.

2.1. Cel: Zwi�kszenie dost�pno�ci obiekt�w archeologicznych dla cel�w turystycznych

Na terenie wojew�dztwa �l�skiego rozpoznanych jest kilka tysi�cy stanowisk archeologicznych. W�r�d nich najliczniej wyst�puj� grodziska (pozosta�o�� obronnych osad) oraz cmentarzyska.

Przyk�adem bardzo dobrze zagospodarowanego i przystosowanego do ruchu turystycznego obiektu archeologicznego jest cmentarzysko kultury �u�yckiej w Cz�stochowie-Rakowie oraz Rezerwat Archeologiczny z ruinami zamku biskup�w krakowskich w S�awkowie. Jednak zagospodarowanie i udost�pnienie dla zwiedzaj�cych innych obiekt�w jest s�abe oraz o wi�kszo�ci z nich brak jest informacji.
W krajobrazie ekstensywnej zabudowy podmiejskiej znajduj� si� m.in. �redniowieczne gr�dki sto�kowe (Tarnowskie G�ry - Tarnowice Stare, Zabrze-Mikulczyce, Sosnowiec-Zag�rze) oraz �redniowieczne cmentarzyska kurhanowe (Racib�rz-Obora). Do znajduj�cych si� w krajobrazie wiejsko-rolniczym obiekt�w pokopalnianych ze �redniowieczn� produkcj� �elaza (np. Wo�niki) w wi�kszo�ci nie ma dobrego dojazdu ani te� dobrego oznakowania. Zainteresowanie zwiedzaj�cych obiektami archeologicznymi, ze wzgl�du na ich s�abe zagospodarowanie i udost�pnienie, jest ma�e.

Obszary wyst�powania i predestynowane:
Najbardziej znane obiekty archeologiczne posiadaj�ce antropogeniczn� form� krajobrazow� (grodziska i kurhany) wyst�puj� na:

  • Obszarze p�nocnym: m.in. Cz�stochowa-Rak�w, gmina Kozieg�owy.
  • Obszarze �rodkowym: m.in. gmina Wo�niki, B�dzin (G�ra Zamkowa, Grodziec - �w. Dorotka), Ruda �l�ska - Koch�owice, gmina Toszek (Pni�w), gmina Rudziniec (Wid�w), Sosnowiec-Zag�rze, Zabrze-Mikulczyce, gmina Kroczyce (Kostkowice), gmina �azy, Tarnowskie G�ry - Tarnowice Stare, gmina Zbros�awice, Miko��w.
  • Obszarze zachodnim: m.in. gmina Rudnik (�ubowice), Racib�rz-Obora, gmina Lubomia, gmina Gorzyce (Gorzyczki).
  • Obszarze po�udniowym: m.in. Bielsko-Bia�a, gmina Skocz�w (Mi�dzy�wie�), Cieszyn (G�ra Zamkowa), �ywiec (G�ra Gr�jecka).

Segmentacja rynku
Typ turystyki
Rodzaj aktywno�ci
Rodzaj turysty
Motywacje
Czas pobytu
Turystyka archeologiczna
  • Zwiedzanie obiekt�w.
  • Wyk�ady w trakcie zwiedzania.
  • Study tour.
  • M�odzie� szkolna (ko�a zainteresowa�).
  • Studenci (np. historii, czy archeologii).
  • Grupy naukowc�w wraz ze studentami i wolontariuszami.
  • Poznanie historii.
  • Edukacja archeologiczna.
  • Aktywne odkrywanie.
  • Zdobywanie nowych do�wiadcze�.
  • "Prze�ywanie" kontaktu z przesz�o�ci�.
  • Prowadzenie prac - ca�y rok z wyj�tkiem miesi�cy zimowych.
  • Kr�tkie wycieczki kilkugodzinowe g��wnie w okresie letnim,
  • Wycieczki jednodniowe.


    • Rysunek 14. Lokalizacja najbardziej znanych obiekt�w archeologicznych.

    Prognozy i trendy w turystyce:

    • Wzrost zainteresowania m�odzie�y szk� �rednich i student�w zabytkami archeologicznymi.
    • Wzrost zainteresowania i d��e� do zwiedzania obiekt�w archeologicznych.
    • Zainteresowanie spo�eczno�ci lokalnej zachowaniem tych obiekt�w.

    Dla osi�gni�cia zamierzonego celu niezb�dne jest podj�cie nast�puj�cych dzia�a�:

    • Tworzenie �cie�ek dydaktycznych i skierowanie oferty do m�odzie�y szkolnej z wojew�dztwa �l�skiego i o�ciennych (poznanie historii regionu, w ramach r�nych program�w nauczania).
    • Organizowanie imprez kulturalnych w pobli�u obiekt�w archeologicznych.
    • ��czenie atrakcji archeologicznych z inn� ofert� turystyczn� oraz podnoszenie atrakcyjno�ci zwiedzania poprzez wykorzystanie profesjonalnych system�w prezentacji w tym audiowizualnej.
    • Opracowanie i realizacja program�w zwi�kszaj�cych dost�pno�� obiekt�w archeologicznych.
    • Podjecie dzia�a� w zakresie popularyzacji informacji o istnieniu obiekt�w archeologicznych i ich charakterze (m.in. umieszczanie takich obiekt�w na mapach turystycznych, informacje na drogowskazach).

    2.2. Cel: Restauracja, promocja i udost�pnienie turystom zabytkowych uk�ad�w urbanistycznych oraz obiekt�w architektury militarnej

    Na terenie wojew�dztwa �l�skiego istnieje obecnie 71 miast. Powsta�y one w r�nych okresach historycznych. W regionie znajduje si� 46 miast historycznych, w tym: 33 posiadaj�ce obecnie prawa miejskie, kt�rych uk�ady urbanistyczne wpisane s� do rejestru zabytk�w: B�dzin, Bielsko-Bia�a (Bia�a, Bielsko), Bieru�, Bytom, Cieszyn, Czelad�, Cz�stochowa, Gliwice, K�obuck, Kozieg�owy, Krzepice, Lubliniec, Miasteczko �l�skie, Miko��w, Mys�owice, Pilica, Pszczyna, Pyskowice, Racib�rz, Rybnik, Siewierz, Skocz�w, S�awk�w, So�nicowice, Strumie�, Tarnowskie G�ry, Toszek, Wodzis�aw �l�ski, Wo�niki, �arki, �ory, �ywiec oraz 8 historycznych miast, kt�re utraci�y prawa miejskie, ale ich uk�ad urbanistyczny wpisany jest do rejestru zabytk�w: Jan�w, Mrzyg��d, Mst�w, Olsztyn, Przyr�w, W�odowice, Z�oty Potok, �arnowiec.
    Zachowane do dzisiaj historyczne uk�ady urbanistyczne stanowi� jeden z walor�w dziedzictwa kulturowego.
    Historyczne miasta wojew�dztwa �l�skiego charakteryzuj� si� obecno�ci� rynku. Czynnikiem r�nicuj�cym ich atrakcyjno�� turystyczn� jest warto�� architektoniczna zachowanej zabudowy.

    Odrestaurowane i najbardziej zadbane place rynkowe, stanowi�ce wizyt�wk� miasta posiadaj� m.in.: Gliwice, Miko��w, Tarnowskie G�ry, Pszczyna, Bytom a z mniejszych - Siewierz, Toszek, So�nicowice, Wodzis�aw �l�ski i Bieru�. Atrakcyjne staromiejskie uk�ady urbanistyczne niekt�rych miast wymagaj� rewaloryzacji np. S�awkowa ��cznie z ratuszem i karczm�. W rynkach Bytomia, Tarnowskich G�r, Gliwic i Pszczyny wyst�puj� dodatkowe atrakcje przyci�gaj�ce turyst�w. S� to: w Bytomiu - gotyckie piwnice Gorywod�w, w kt�rych obecnie mieszcz� si� kawiarnie, w Tarnowskich G�rach - Muzeum Miejskie, zlokalizowane na pi�trze zabytkowej kamienicy, w Pszczynie - Muzeum Zamkowe. Pere�k� �l�skiego gotyku jest kaplica zamkowa w Raciborzu.

    Fragmenty �redniowiecznych mur�w obronnych zachowa�y si� w Raciborzu, �orach, Bytomiu i Gliwicach. Mo�na je r�wnie� odnale�� w Krzepicach. Staromiejskie place rynkowe maj� dobre zaplecze us�ugowo-handlowe, dojazd do nich jest przewa�nie dobrze oznakowany.

    Na terenie wojew�dztwa �l�skiego istnieje oko�o dwustu pi��dziesi�ciu osiedli i kolonii robotniczych, pochodz�cych z XIX i XX wieku, z kt�rych czterdzie�ci wpisanych jest do rejestru zabytk�w, a osiemna�cie obj�to ochron� prawn�.

    Wyr�nikiem krajobrazu kulturowego wojew�dztwa jest szczeg�lne nasycenie budowlami militarnymi. Pierwsz� grup� tych zabytk�w, najbardziej znan�, tworzy linia zamk�w o �redniowiecznym rodowodzie, rozmieszczonych na Wy�ynie Krakowsko-Cz�stochowskiej, nazywana Szlakiem Orlich Gniazd. Jurajskie warownie �redniowieczne i nowo�ytne bastionowe wpisuj� si� w wyj�tkowy krajobraz jurajski o urozmaiconej rze�bie terenu, stanowi�cy mozaik� kompleks�w rolno-le�nych, z niewielkimi miastami i wsiami o charakterystycznym budownictwie wykorzystuj�cym lokalny surowiec, jakim jest kamie� wapienny.

    Wa�n� grup� zabytk�w architektury militarnej stanowi� wsp�czesne fortyfikacje Obszaru Warownego �l�sk z lat 1933-1939. Przebiega�y one szerokim p�kolem wok� Chorzowa, Katowic oraz Miko�owa. Generalnie fortyfikacje polskiego Obszaru Warownego �l�sk ci�gn�y si� od Przeczyc do rzeki Gostynki. W 1939 roku wzniesiono fortyfikacje w miejscowo�ciach: Lubliniec, Cz�stochowa, Tarnowskie G�ry, Bielsko-Bia�a, Pog�rze, Pszczyna, Rybnik, �ory oraz fortyfikacje karpackie w W�gierskiej G�rce, Krzy�owej i Przyborowie.

    Obszary wyst�powania i predestynowane:
    Zabytkowe uk�ady urbanistyczne stanowi�ce ju� aktualnie atrakcje turystyczne jak i te wymagaj�ce restauracji wyst�puj� w:

    • - obszarze p�nocnym: 6 miast o �redniowiecznej lokacji, s� to: Cz�stochowa, Koniecpol, K�obuck, Krzepice, Kozieg�owy, �arki,
    • - obszarze �rodkowym: w tej cz�ci wojew�dztwa �l�skiego 20 miast posiada zabytkowe uk�ady urbanistyczne tj. Lubliniec, Wo�niki, W�odowice, Ogrodzieniec, Pilica, Szczekociny, B�dzin, Czelad�, Siewierz, S�awk�w, Pyskowice, So�nicowice, Toszek, Miko��w, Bieru�, Pszczyna, Bytom, Gliwice, Tarnowskie G�ry, Mys�owice,
    • - obszarze zachodnim: Racib�rz, Wodzis�aw �l�ski, Rybnik, �ory, Krzanowice,
    • - obszarze po�udniowym: Cieszyn, Skocz�w, Strumie�, Bielsko-Bia�a, �ywiec.

    Ponadto mo�na wskaza� miejsca wyst�powania zabytkowych osiedli i kolonii robotniczych stanowi�cych atrakcje turystyczne, poszerzaj�ce i wzbogacaj�ce nowe produkty. S� to w:

    • obszarze �rodkowym: Katowice, Ruda �l�ska, Chorz�w, Czelad�, Bytom, Gliwice, Mys�owice, Siemianowice �l., �wi�toch�owice, Zabrze, Sosnowiec, powiat gliwicki - gmina Knur�w,
    • obszarze zachodnim: powiat rybnicki - Rybnik, gmina Czerwionka-Leszczyny; powiat. wodzis�awski - gmina Radlin, gmina Psz�w.

    Jurajskie warownie �redniowieczne i nowo�ytne bastionowe skupiaj� si� na obszarze pomi�dzy dolinami Wis�y od po�udnia, Przemszy i Warty od zachodu i p�nocy, D�ubni oraz lini� �arnowiec - Lel�w - Mst�w od wschodu (w gminach powiatu cz�stochowskiego, myszkowskiego oraz zawiercia�skiego, a cz�� obiekt�w znajduje si� na terenie wojew�dztwa ma�opolskiego). Natomiast fortyfikacje polskiego Obszaru Warownego �l�sk ci�gn�y si� od Przeczyc do rzeki Gostynki.

    Rysunek 15. Wybrane miasta, w kt�rych wyst�puj� zabytkowe uk�ady urbanistyczne.

    Rysunek 16. Obszary wyst�powania najciekawszych zabytkowych osiedli i kolonii robotniczych.

    Segmentacja rynku
    Typ turystyki
    Rodzaj aktywno�ci
    Rodzaj turysty
    Motywacje
    Czas pobytu
    Turystyka kulturowa - zwiedzanie zabytkowych uk�ad�w architektonicznych oraz osiedli i kolonii robotniczych a tak�e obiekt�w architektury militarnej
  • Zwiedzanie obiekt�w.
  • Wyk�ady w trakcie zwiedzania.
  • Study tour.
  • M�odzie� szkolna (ko�a zainteresowa�).
  • Studenci (np. historii, architektury krajowi i zagraniczni).
  • Grupy naukowc�w wraz ze studentami.
  • Tury�ci krajowi i zagraniczni innych segment�w, np. biznesowego - wzbogacenie oferty.
  • Poznanie historii.
  • Edukacja.
  • Aktywne odkrywanie.
  • Zdobywanie nowych do�wiadcze�.
  • "Prze�ywanie" kontaktu z przesz�o�ci�.
  • Utrwalanie za pomoc� fotografowania, filmowania.
  • Kr�tkie wy cieczki kilku godzinowe.
  • Wycieczki jednodniowe.

    • Prognozy i trendy w turystyce:

    • Mieszka�cy regionu i wojew�dztw s�siednich coraz cz�ciej odwiedza� b�d� zadbane i odrestaurowane rynki miast, m.in. w celach handlowych.
    • Zwi�kszenie liczby imprez kulturalnych i rozrywkowych organizowanych przez o�rodki kultury w miastach.
    • Wzrost liczby turyst�w krajowych i zagranicznych przeje�d�aj�cych tranzytem przez miasta oraz turyst�w biznesowych.
    • Wzrost zainteresowania uczni�w szk� podstawowych i �rednich poznawaniem regionu.
    • Wzrost liczby turyst�w przybywaj�cych z zagranicy w grupach lub indywidualnie, w ramach tzw. turystyki "do korzeni" -sentymentalnej.
    • W�adze miejskie coraz cz�ciej b�d� stara�y si� o �rodki z UE przeznaczone na odnow� zespo��w architektonicznych.
    • Wzrost liczby turyst�w indywidualnych zainteresowanych zabytkami architektury (urbani�ci, architekci, historycy sztuki).

    Dla osi�gni�cia zamierzonego celu niezb�dne jest podj�cie nast�puj�cych dzia�a�:

    • Rewitalizacja centr�w i dzielnic miejscowo�ci oraz obiekt�w o znaczeniu historycznym i kulturowym, w tym obiekt�w architektury militarnej.
    • Opracowanie program�w zwiedzania w taki spos�b, by rozpoczyna�y si� od zwiedzania historycznych centr�w miast lub rynk�w (je�li to jest mo�liwe).
    • Obj�cie dzia�aniami promocyjnymi r�nego rodzaju imprez kulturalnych organizowanych w miastach.
    • Przygotowanie zintegrowanej informacji promocyjnej o wydarzeniach kulturalnych i imprezach rozrywkowych w miastach, w tym opracowanie i wydanie folder�w promocyjnych np. z dok�adnym opisem zabudowy poszczeg�lnych pierzei wok� plac�w rynkowych, z zaznaczeniem kierunku zwiedzania.
    • Zapewnienie przez w�adze samorz�dowe poczucia bezpiecze�stwa zwiedzaj�cym miasta.
    • Oznakowanie tablicami informacyjnymi dr�g dojazdowych i dobre o�wietlenie obiekt�w zabytkowych.
    • Promowanie miasta poprzez organizowanie r�nego rodzaju targ�w po��czonych z imprezami kulturalnymi oraz wycieczkami po mie�cie i okolicy.
    • Rozbudowanie programu ofertowego festiwali muzycznych, spektakli teatralnych poprzez fakultatywne po��czenie ich z aukcjami dzie� sztuki, staroci, itp.
    • Uatrakcyjnienie zwiedzania miast przez zorganizowanie nietypowego transportu (np. riksze).
    • Aktywizacja �ycia kulturalnego w zabytkowych miastach i dzielnicach.
    • Wsparcie przez w�adze samorz�dowe, tworzenia i prowadzenia ma�ej gastronomii oraz rodzinnych hotelik�w.
    • Stworzenie warunk�w do tworzenia w centrach miast dobrych restauracji, kawiar�, hoteli, centr�w informacji turystycznej, sklep�w z pami�tkami, galerii, warsztat�w rzemie�lniczych.

    2.3. Cel: Rozw�j turystyki przemys�owej (industrialnej)

    Obiekty poprzemys�owe wyst�puj�ce na terenie wojew�dztwa reprezentuj� szereg dziedzin gospodarki. Ich najwi�ksza koncentracja wyst�puje na terenie Aglomeracji G�rno�l�skiej i powiat�w rybnickiego i wodzis�awskiego. Zwykle s� zlokalizowane w miastach lub w ich pobli�u, co zwi�ksza ich dost�pno��. Wi�kszo�� z tych obiekt�w wymaga jednak odpowiedniej adaptacji dla cel�w turystyki.

    Do rejestru zabytk�w jest wpisanych ponad 70 zabytk�w techniki, za� liczb� tych, kt�re nie s� w nim uj�te, szacuje si� na 186 (w 96 miejscowo�ciach znajduj� si� obiekty techniki, kt�re wymagaj� przeprowadzenia analizy). W�r�d obiekt�w wpisanych do rejestru zabytk�w znajduj� si�: zabytki przemys�u g�rniczego, przemys�u hutniczego, budownictwa kolejowego, budowy dr�g, ��czno�ci, przemys�u mi�snego, przemys�u papierniczego, przemys�u piwowarskiego, przemys�u poligraficznego, przemys�u spirytusowego, przemys�u w��kienniczego oraz przemys�u zbo�owo-m�ynarskiego.

    Obszary wyst�powania i predestynowane:
    Zabytkowe obiekty techniki wyst�puj� na obszarze ca�ego wojew�dztwa. Obszary najbardziej atrakcyjne i o najwi�kszej warto�ci zabytkowej koncentruj� si� na terenie miast obszaru �rodkowego i zachodniego wojew�dztwa.

    Obiekty rekomendowane do weryfikacji terenowej na Szlak Zabytk�w Techniki:

    1. Bielsko-Bia�a Muzeum Przemys�u i Techniki W��kienniczej
    2. Bielsko- Bia�a Dworzec kolejowy
    3. Bytom Warsztaty naprawcze kolei w�skotorowej, kolejka w�skotorowa
    4. Bytom Dzia�aj�ca linia tramwajowa nr "38"
    5. Bytom Przepompownia �ciek�w
    6. Bytom Elektrociep�ownia "Szombierki"
    7. Bytom Kopalnia "Szombierki"
    8. Bytom Kopalnia "Rozbark"
    9. Czelad� Zesp� Kopalni "Saturn"
    10. Cz�stochowa Cz�stochowskie Zak�ady Przemys�u Zapa�czanego
    11. Cz�stochowa Sztolnia w parku Staszica
    12. Cz�stochowa Muzeum Historii Kolei
    13. D�browa G�rnicza Muzeum Miejskie "Sztygarka"
    14. Gliwice Huta Gliwicka (GZUT) - Muzeum Odlewnictwa Artystycznego
    15. Gliwice Radiostacja Gliwicka
    16. Gliwice Muzeum Techniki Sanitarnej
    17. Karchowice (gm. Zbros�awice) Zak�ad Produkcji Wody "Zawada"
    18. Katowice Stary dworzec PKP (nie odrestaurowany)
    19. Katowice Szyb "Pu�aski" kopalni "Wieczorek"
    20. Katowice Szyb "Wilson"
    21. Katowice Osiedle Nikiszowiec
    22. Katowice Osiedle Giszowiec
    23. Katowice Zabudowania po kopalni "Katowice"
    24. Katowice Zabytkowy Kompleks Obiekt�w w "Hucie Metali Nie�elaznych" w Szopienicach
    25. �aziska G�rne Muzeum Energetyki przy Elektrowni �aziska
    26. Pszczyna Muzeum Prasy �l�skiej
    27. Pyskowice Skansen Taboru Kolejowego i hala wachlarzowa
    28. Radzionk�w Muzeum Chleba
    29. Ruda �l�ska Chebzie Dworzec PKP
    30. Ruda �l�ska Osiedle "Ficinus"
    31. Ruda �l�ska Szyb "Miko�aj"
    32. Ruda �l�ska Drukarnia w Miejskim Centrum Kultury
    33. Rudy (gm. Ku�nia Raciborska) Skansen Kolei W�skotorowej
    34. Rybnik Zabytkowa Kopalnia "Ignacy"
    35. Sosnowiec Sosnowiecka Prz�dzalnia Czesankowa "Politex", (Dietel)
    36. Sosnowiec Dworzec G��wny PKP
    37. Sosnowiec Dworzec PKP w Maczkach
    38. Sosnowiec Budynek dawnej elektrowni przy by�ej KWK Sosnowiec
    39. �wierklaniec �luza Koz�owa G�ra
    40. Tarnowskie G�ry "Sztolnia Czarnego Pstr�ga"
    41. Tarnowskie G�ry Zabytkowa Kopalnia Rud Srebrono�nych
    42. Tychy Browar Ksi���cy
    43. Ustro� Muzeum Ku�nictwa i Hutnictwa, huta "Klemens"
    44. Wodzis�aw �l�ski G�rnicze Wyrobisko �wiczebne
    45. Zabrze Muzeum G�rnictwa W�glowego
    46. Zabrze Skansen G�rnictwa Podziemnego "Guido"
    47. Zabrze Skansen G�rniczy "Kr�lowa Luiza"
    48. �ywiec Browar �ywiecki
    49. �ywiec Zak�ady papiernicze "Solali"

    Rysunek 17. Wyst�powanie zabytk�w techniki w wybranych miejscowo�ciach w wojew�dztwie �l�skim.

    Segmentacja rynku
    Typ turystyki
    Rodzaj aktywno�ci
    Rodzaj turysty
    Motywacje
    Czas pobytu
    Turystyka przemys�owa (industrialna)
  • Zwiedzanie obiekt�w.
  • Wyk�ady w trakcie zwiedzania.
  • Study tour.
  • Uprawianie sport�w ekstremalnych (wspinaczki na �cianach obiekt�w, skoki na linie, paintball, jazda samochodami terenowymi np. na ha�dach).
  • M�odzie� szkolna (ko�a zainteresowa�).
  • Studenci (np. historii, kierunk�w technicznych krajowi i zagraniczni).
  • Grupy naukowc�w wraz ze studentami.
  • Tury�ci krajowi i zagraniczni segmentu biznesowego, zainteresowani inwestycjami na obszarach poprzemys�owych.
  • Tury�ci krajowi i zagraniczni.
  • Poznanie historii.
  • Edukacja techniczna.
  • Aktywne odkrywanie.
  • Zdobywanie nowych do�wiadcze�.
  • "Prze�ywanie" kontaktu z przesz�o�ci�.
  • Utrwalanie za pomoc� fotografowania, filmowania.
  • Prze�ycie przygody oraz rozw�j sprawno�ci fizycznej (sporty ekstremalne).
  • Kr�tkie wycieczki kilku godzinne
  • Wycieczki jednodniowe.

    • Prognozy i trendy w turystyce:

    • Wzrost liczby grup wycieczkowych (m�odzie�y szkolnej, student�w szk� wy�szych) zainteresowanych zabytkami techniki.
    • Wzrost liczby turyst�w zainteresowanych turystyk� przemys�ow�.
    • Wzrost zainteresowania turystyk� przemys�ow�, turyst�w z kraj�w Europy Zachodniej zw�aszcza z Niemiec, Anglii, Belgii oraz kraj�w skandynawskich.

    Dla osi�gni�cia zamierzonego celu niezb�dne jest podj�cie nast�puj�cych dzia�a�:

    • Opracowanie oferty zwiedzania i prezentacji zabytk�w techniki, skierowanej do organizator�w turystyki.
    • Lepsze oznakowanie, o�wietlenie i wyeksponowanie zabytkowych obiekt�w i urz�dze�.
    • Szersze promowanie zabytk�w techniki w �rodkach masowego przekazu, a tak�e w przewodnikach turystycznych i opracowaniach specjalistycznych.
    • W��czenie do program�w wycieczek szkolnych zwiedzania r�nych zabytk�w techniki.
    • Podj�cie dzia�a� u�wiadamiaj�cych spo�eczno�ciom lokalnym, �e obiekty i urz�dzenia techniki stanowi� potencja�, kt�ry po odpowiedniej analizie i selekcji powinien stanowi� podstaw� kreowania nowych funkcji (np. turystycznych) gmin, miast lub ich cz�ci, szczeg�lnie wtedy, gdy w ich otoczeniu zlokalizowane s� zabytkowe osiedla i kolonie robotnicze.
    • Promowanie dzia�a� zmierzaj�cych do zachowania, upowszechniania i turystycznego wykorzystania zabytk�w techniki.
    • Opracowanie i wyznaczenie szlak�w kulturowych, w tym szlak�w miejskich oraz stworzenie, systemu informacji oraz atrakcji i udost�pniania obiekt�w turystom.
    • Przeprowadzenie szczeg�owej inwentaryzacji obszar�w pog�rniczych i poprzemys�owych oraz opracowanie projekt�w technicznych i studi�w wykonalno�ci dla wytypowanych obiekt�w i obszar�w.
    • Utworzenie na przykopalnianych terenach zielonych park�w rekreacyjnych (wykorzystanie ciep�a nieczynnych wyrobisk do ogrzewania np. miniogrod�w botanicznych).
    • Podj�cie dzia�a� rzecz ochrony i zabezpieczenia miejsc o znaczeniu kulturowym, w tym krajobraz�w pog�rniczych i postindustrialnych (np. ha�d, sztolni, szyb�w i wyrobisk pog�rniczych).
    • Wsparcie i promocja podziemnych tras turystycznych jako specyfiki �l�skiej turystyki industrialnej.
    • Wytypowanie obiekt�w, zlikwidowanych kopal� lub ich element�w technicznych, z przeznaczeniem do odpowiedniego zagospodarowania turystycznego.
    • Zagospodarowanie turystyczne, ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem bazy gastronomicznej w starych budynkach nadszybia (kawiarnie, restauracje, puby).
    • Przeznaczenie rozleg�ych teren�w kopalnianych i poprzemys�owych oraz nie zagospodarowanych obszar�w na cele rekreacyjne.
    • Przygotowanie za�o�e� i opracowanie szlak�w turystyki przemys�owej.
    • Adaptacja zabytk�w i obiekt�w poprzemys�owych np. na galerie, domy kultury, pracownie artystyczne.

    2.4. Cel: Poszerzenie oferty kulturalnej, rozrywkowej i widowiskowo-sportowej

    Na obszarze wojew�dztwa �l�skiego zlokalizowane s� liczne obiekty zabytkowe �wiadcz�ce o bogactwie kulturowym tego obszaru. Potencja� intelektualny regionu kszta�towany jest r�wnie� przez sie� instytucji kultury, kt�re s� jednak nier�wnomiernie rozmieszczone na obszarze wojew�dztwa.

    W wojew�dztwie �l�skim dzia�a 15 teatr�w, opera, 4 filharmonie i orkiestry symfoniczne, dwa przedsi�biorstwa estradowe i znany Zesp� Pie�ni i Ta�ca "�l�sk".

    Spo�r�d 43 muze�w wojew�dztwa, 18 mo�na zaliczy� do muze�w sztuki i zbior�w artystycznych. Aktualnie na terenie wojew�dztwa �l�skiego dzia�a 85 galerii, w tym: najwi�cej w Katowicach, w Gliwicach, Cz�stochowie oraz w Bielsku-Bia�ej. Galerie te organizuj� wystawy i ekspozycje malarstwa, rze�by, grafiki, rysunku, tkanin i staroci.

    W wojew�dztwie czynne s� 62 kina posiadaj�ce 27 009 miejsc. W regionie organizowanych jest rokrocznie ponad 50 imprez kulturalnych o znaczeniu og�lnokrajowym i ponad 50 imprez sportowych r�wnie� o randze krajowej.

    Z wa�niejszych imprez sportowych i rekreacyjnych nale�y wymieni� m.in.: Og�lnopolski Zlot Pojazd�w Militarnych "Akcja Rudy" w Bielsku-Bia�ej, Mi�dzynarodowy Turniej Szermierczy o "Stalow� Kling� Hutnika" w Gliwicach, Og�lnopolskie i Mi�dzynarodowe Zawody Narciarskie w Szczyrku, Og�lnopolski Bieg Pokoju w Gliwicach.

    Do produkt�w markowych regionu niew�tpliwie nale�y kompleks rekreacyjno -rozrywkowy Wojew�dzki Park Kultury i Wypoczynku (WPKiW) oraz hala widowiskowo-sportowa Spodek. WPKiW zajmuje powierzchni� 600 ha, a drogi w jego obr�bie tworz� ci�g rowerowo-spacerowy o d�ugo�ci 80 km, na terenie Parku zlokalizowane s� liczne atrakcje jak np. Weso�e miasteczko, Planetarium, Ogr�d Zoologiczny, Skansen oraz Stadion �l�ski i inne. Natomiast hala widowiskowo-sportowa Spodek jest miejscem organizacji licznych imprez sportowych i rozrywkowych, w tym tak�e o znaczeniu mi�dzynarodowym.
    Na obszarze wojew�dztwa �l�skiego zlokalizowane s� liczne obiekty zabytkowe na terenie, kt�rych organizowane s� imprezy o charakterze kulturalnym lub widowiskowym m.in. zamek w Ogrodzie�cu, Olsztynie, B�dzinie, Toszku , Chudowie czy Pa�ac w Pszczynie i �wierkla�cu.

    Obszary wyst�powania i predestynowane:
    Najwa�niejsze obiekty kulturalne w wojew�dztwie �l�skim zlokalizowane s� g��wnie w du�ych miastach Aglomeracji G�rno�l�skiej oraz innych du�ych miastach regionu. Dzia�alno�� teatr�w zaw�a si� do kilku miast, s� to: Katowice - Teatr �l�ski im. St. Wyspia�skiego, �l�ski Teatr Lalki i Aktora, Ateneum", Teatr "Korez", Teatr "Cogitatur"; Bielsko-Bia�a - Teatr Polski, Teatr Lalek "Banialuka" im. J. Zitzmana; Cz�stochowa - Teatr im. A.Mickiewicza: Bytom - Opera �l�ska, �l�ski Teatr Ta�ca; Gliwice - Gliwicki Teatr Muzyczny, Ruiny Teatru Miejskiego "Victoria", Kinoteatr "X"; Chorz�w - Teatr Rozrywki; B�dzin - Teatr Dzieci Zag��bia; Sosnowiec - Teatr Zag��bia; Tychy - Teatr Ma�y; Zabrze - Teatr Nowy, Dom Muzyki i Ta�ca; Rybnik - Teatr Ziemi Rybnickiej.

    Muzea znajduj� si� w wielu miastach i miejscowo�ciach w tym: 4 w Katowicach, 4 - w Bielsku-Bia�ej, 3 - w Tarnowskich G�rach, po dwa w Cz�stochowie, Chorzowie, Gliwicach, Pszczynie i Zabrzu, po jednym w B�dzinie, Brennej (G�rki Wielkie), Bytomiu, Cieszynie, D�browie G�rniczej, Krzepicach, Jaworznie, Lubli�cu, Ogrodzie�cu, Mys�owicach, Rudzie �l�skiej, Rybniku, Radzionkowie, Sosnowcu, �wi�toch�owicach, Siemianowicach �l�skich, Skoczowie, Ustroniu, Wodzis�awiu �l�skim, Wi�le i �orach.

    Obiekty o charakterze kulturalnym, rozrywkowym, widowiskowym i widowiskowo-sportowym rozmieszczone s� na obszarze ca�ego regionu i z tego te� wzgl�du po��dane jest, by ten produkt rozwija� si� na ca�ym obszarze wojew�dztwa �l�skiego, w szczeg�lno�ci w miastach Aglomeracji G�rno�l�skiej oraz o�rodkach regionalnych w Bielsku- Bia�ej, Cz�stochowie i Rybniku.

    Segmentacja rynku
    Typ turystyki
    Rodzaj aktywno�ci
    Rodzaj turysty
    Motywacje
    Czas pobytu
    Turystyka kulturalna, rozrywkowa i widowiskowo- sportowa
  • Ogl�danie film�w, spektakli teatralnych, festiwali.
  • Zwiedzanie muze�w, galerii, wernisa�y, wystaw.
  • S�uchanie koncert�w, wyst�p�w muzycznych.
  • Ogl�danie imprez sportowych.
  • Uczestnictwo w imprezach rozrywkowych.
  • Rekreacja na �wie�ym powietrzu
  • Tury�ci indywidualni i grupowi w r�nych przedzia�ach wiekowych.
  • Wyra�na segmentacja turyst�w, wynikaj�ca z zainteresowa�.
  • Tury�ci innych segment�w np. biznesowego.
  • Rozrywka, relaks, wypoczynek.
  • Nauka, edukacja pozaszkolna.
  • Rozw�j intelektualny.
  • Rozwijanie zainteresowa�.
  • Kontakt z lud�mi
  • Kr�tkie kilku godzinne pobyty.

    • Prognozy i trendy w turystyce:

    • Wzrost zainteresowania kultur� w�r�d m�odzie�y szkolnej oraz student�w szk� wy�szych.
    • W wyniku podniesienia poziomu wykszta�cenia zwi�kszy si� udzia� w ofercie kulturalnej i rozrywkowej.
    • Turystom przyje�d�aj�cym w interesach organizatorzy b�d� uatrakcyjnia� pobyt poprzez uczestnictwo w imprezach kulturalnych i rozrywkowych.
    • Wzrost liczby go�ci krajowych i zagranicznych przyje�d�aj�cych na imprezy specjalistyczne (targi, wystawy, konferencje itp.), kt�rzy b�d� chcieli sw�j wolny czas przeznaczy� na kultur�, rozrywk�, sport.

    Dla osi�gni�cia zamierzonego celu niezb�dne jest podj�cie nast�puj�cych dzia�a�:

    • Uatrakcyjnienie i poszerzenie wachlarza ofert kulturalnych.
    • Modernizacja i budowa obiekt�w kultury oraz obiekt�w widowiskowych i widowiskowo-sportowych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, w tym np. muzea, filharmonie, stadiony.
    • Uruchomienie, w niekt�rych atrakcyjnych turystycznie miejscowo�ciach, sezonowych kin letnich pod go�ym niebem, w tym kin samochodowych.
    • Zwi�kszenie bezpiecze�stwa mieszka�c�w i turyst�w podczas organizowanych imprez, szczeg�lnie sportowych i muzycznych.
    • Zwi�kszenie �rodk�w na aktywizacj� �ycia kulturalnego regionu poprzez wypracowanie zintegrowanego modelu sponsoringu, w kt�rym obok w�adz publicznych funkcjonowaliby przedsi�biorcy.
    • Utrzymanie we w�a�ciwym stanie unikalnego w skali europejskiej WPKiW w Chorzowie.
    • Tworzenie atrakcji turystycznych w oparciu o lokalne zasoby �rodowiska przyrodniczego i kulturowego np. ogrod�w botanicznych, organizowanie imprez widowiskowych czy kulturalnych, w tym w obiektach zamkowych lub ich otoczeniu.
    • Tworzenie tzw. sztucznych atrakcji w tym np. park�w tematycznych, park�w rozrywki, park�w rekreacyjnych.

    2.5. Cel: Tworzenie warunk�w i wzrost liczby odwiedzin w ramach turystyki sentymentalnej

    Przedmiotem zainteresowa� turyst�w zagranicznych zw�aszcza niemieckich odwiedzaj�cych krewnych, znajomych, miejsca urodzenia itp. s� zabytkowe uk�ady urbanistyczne, obiekty techniki oraz inne walory kulturowe i przyrodnicze, a tak�e miejsca zwi�zane z biografi� s�ynnych Niemc�w i spu�cizn� po wielkich rodach magnackich (Ballestrem, Giesche, Hohenlohe, Pless, Henckel, von Donnersmarck, Thiele-Winkler).
    Szczeg�lnymi miejscami odwiedzin s� m.in.: Centralny Cmentarz �o�nierzy Niemieckich w Siemianowicach �l�skich, budynki domu Matki Ewy von Thiele-Winkler w Bytomiu-Miechowicach oraz zesp� nowoczesnych budynk�w Zak�adu Opieku�czego Ko�cio�a Ewangelicko-Augsburskiego, ponadto miejsce narodzin niemieckiego poety Josepha von Eichendorffa w �ubowicach oraz jego pomniki w Raciborzu, Rudach i Pogrzebieniu. Najwi�ksz� warto�� architektoniczn� maj� zespo�y pa�acowo-parkowe zwi�zane z wielkimi niemieckimi rodami, m.in. w P�awniowicach, Kochcicach, Brynku, �wierkla�cu i Nakle �l�skim.

    Przedmiotem zainteresowania odwiedzaj�cych region dawnych mieszka�c�w �l�ska narodowo�ci �ydowskiej lub ich potomk�w s� zachowane pami�tki kultury �ydowskiej, takie jak: miejsca kultu, cmentarze, budynki publiczne, tablice pami�tkowe. Na terenie wojew�dztwa �l�skiego zachowa�o si� (w r�nym stanie): 50 cmentarzy �ydowskich, 19 synagog, 4 pomniki pami�ci, 2 domy pogrzebowe, 1 dom kahalny i budynek �ydowskiej Kasy Pomocy. Czynne synagogi znajduj� si� w Bytomiu, Katowicach i Bielsku-Bia�ej.

    Obszary wyst�powania i predestynowane:
    Miastami o bogatych tradycjach historycznych o du�ym znaczeniu dla turyst�w niemieckich, przybywaj�cych do regionu z powod�w sentymentalnych s� m. in.: Katowice, Chorz�w, Bytom, Piekary �l�skie, Ruda �l�ska, �wi�toch�owice, Zabrze, Gliwice, Rybnik, Wodzis�aw �l�ski, Racib�rz.

    Pami�tki i zabytki kultury �ydowskiej znajduj� si� m.in.: w Cz�stochowie oraz w powiecie cz�stochowskim - gminie Jan�w, gminie Koniecpol, gminie Lel�w, gminie Przyr�w, gminie Mst�w; powiecie k�obuckim - K�obuck, gminie Krzepice; powiecie myszkowskim - gminie Kozieg�owy, gminie �arki; powiecie lublinieckim - Lubliniec, powiecie zawiercia�skim- Zawiercie, gminie Szczekociny, gminie Pilica; powiecie b�dzi�skim - B�dzin, Czelad�, S�awk�w, powiecie gliwickim - Pyskowice, gminie Toszek; powiecie. tarnog�rskim - Tarnowskie G�ry; powiecie bieru�sko-l�dzi�skim - Bieru�; w powiecie cieszy�skim - Cieszyn, Ustro�; powiecie �ywieckim - �ywiec, gminie Mil�wka; powiecie raciborskim - Racib�rz oraz w Bielsku-Bia�ej, D�browie G�rniczej, Sosnowcu; Bytomiu Gliwicach Katowicach, Chorzowie, Pszczynie, Zabrzu.

    Rysunek 18. Miejsca wyst�powania atrakcji i walor�w zwi�zanych z turystyk� "do korzeni" Niemc�w.

    Rysunek 19. Miejsca wyst�powania atrakcji i walor�w zwi�zanych z turystyk� "do korzeni" turyst�w narodowo�ci �ydowskiej.

    Segmentacja rynku
    Typ turystyki
    Rodzaj aktywno�ci
    Rodzaj turysty
    Motywacje
    Czas pobytu
    Turystyka do "korzeni"
  • Odwiedziny krewnych, znajomych.
  • Zwiedzanie miejsca kultu: cmentarzy, miejsca pami�ci.
  • Zwiedzanie miejsc urodzin, zamieszkania, obiekt�w "wspomnie�", np. szk�.
  • Tury�ci pochodzenia g��wnie niemieckiego i �ydowskiego w r�nym wieku.
  • Tury�ci w ma�ych grupach rodzinnych
  • Zainteresowanie kultur� przodk�w
  • Powr�t do korzeni (miejsca urodzenia, zamieszkania, nauki).
  • Spotkanie z krewnymi i znajomymi.
  • Zazwyczaj 3 - 5-dniowe pobyty cz�sto wi���ce si� z okresem �wi�tecznym.
  • W czasie wakacji pobyt do oko�o 14 dni, g��wnie w okresie letnim i wiosn�.

    • Prognozy i trendy w turystyce sentymentalnej:

    • Wzrost zainteresowania odwiedzinami miejsc urodzenia obywateli Niemiec pochodzenia polskiego.
    • Utrzymanie tradycyjnej turystyki "do korzeni".
    • Rosn�ce zainteresowanie kultur� �ydowsk�.

    Dla osi�gni�cia zamierzonego celu niezb�dne jest podj�cie nast�puj�cych dzia�a�:

    • Nawi�zanie kontakt�w z �ydowskimi fundacjami, w celu uchronienia przed zniszczeniem i przywr�cenia dawnych funkcji nielicznym zachowanym obiektom.
    • Zaktywizowanie wsp�pracy z biurami podr�y g��wnie z Niemiec oraz Izraela.
    • Zabezpieczenie przed dewastacj� i niszczeniem obiekt�w wa�nych dla turyst�w (pomniki, groby, szko�y, parki, budynki itd.).

    2.6. Cel: Poszerzenie oferty turystyki pielgrzymkowej

    Na terenie wojew�dztwa znajduje znaczna liczba sanktuari�w, w tym jedno o zasi�gu mi�dzynarodowym (Cz�stochowa) i jedno o zasi�gu krajowym (Piekary �l�skie) oraz liczne inne miejsca pielgrzymkowe np. Myszk�w- Mrzyg��d, K�obuck, Lel�w.

    Obszary wyst�powania i predestynowane:
    Do g��wnych miejscowo�ci predestynowanych do rozwoju turystyki pielgrzymkowej ze wzgl�du na istniej�ce ju� miejsca kultu religijnego zaliczy� nale�y: Cz�stochow�, Piekary �l�skie, Psz�w, Turz� �l�sk�, Rudy, D�brow� G�rnicz�, �arki-Le�ni�w, �wi�t� Ann� ko�o Przyrowa, Racib�rz, Pietrowice Wielkie, Lubecko, Myszk�w-Mrzyg��d, Rychwa�d, Mst�w, Katowice-Panewniki, Katowice-Bogucice, Gliwice, Bielsko-Bia�a, Skocz�w.

    Rysunek 20. G��wne miejsca pielgrzymkowe.

    Segmentacja rynku
    Typ turystyki
    Rodzaj aktywno�ci
    Rodzaj turysty
    Motywacje
    Czas pobytu
    Turystyka pielgrzymkowa
  • Pielgrzymowanie do miejsc kultowych.
  • Uczestnictwo w obrz�dach religijnych.
  • Tury�ci w wieku szkolnym i studenckim.
  • Tury�ci zagraniczni.
  • Tury�ci z ca�ego kraju, zorganizowani w grupy.
  • Wzgl�dy religijne.
  • Poznanie nowych ludzi.
  • Poznanie kultur lokalnych, odwiedzanych podczas pielgrzymki.
  • W zale�no�ci od o�rodka kultu, g��wnie w okresie od maja do ko�ca pa�dziernika.

    • Prognozy i trendy w turystyce:

    • Wzrost liczby m�odzie�y w pielgrzymkach (np. do Cz�stochowy, gdzie udzia� m�odzie�y wynosi 80-90 %).
    • Wzrost liczby turyst�w zagranicznych bior�cych udzia� w pielgrzymkach oraz odwiedzaj�cych miejsca kultu religijnego.

    Dla osi�gni�cia zamierzonego celu niezb�dne jest podj�cie nast�puj�cych dzia�a�:

    • Poszerzenie sezonowej bazy kwater prywatnych.
    • Wyznaczenie i oznakowanie szlaku pielgrzymkowego.
    • Opracowanie szczeg�owego kalendarium imprez w formie folder�w i kalendarzy oraz rozes�anie ich do parafii i szk� na terenie ca�ego kraju.
    • Zwi�kszenie aktywno�ci miejskich s�u�b porz�dkowych podczas du�ych zgromadze�.
    • Ukierunkowanie dzia�a� na promocj� miejsc pielgrzymkowych, w tym opracowanie folder�w prezentuj�cych mniej znane miejsca pielgrzymek.
    • Stworzenie systemu w�a�ciwego i charakterystycznego oznakowania na trasach dojazdowych.
    • Umieszczenie odpowiednich informacji o miejscach pielgrzymkowych na mapach turystycznych.
    • Rozw�j infrastruktury gastronomicznej w miejscowo�ciach, w kt�rych znajduj� si� sanktuaria i miejsca pielgrzymkowe.
    • Zwi�kszenie powierzchni parkingowych w pobli�u miejsc pielgrzymkowych.
    Urz�d Marsza�kowski Wojew�dztwa �l�skiego
    ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice