Założone w 1929 roku Muzeum Śląskie w Katowicach otrzymało siedzibę należącą do najnowocześniejszych placówek tego typu w ówczesnej Europie. Jej otwarcie zaplanowano na 1940 rok, jednak wybuch II wojny światowej zniweczył te plany. W 1941 roku hitlerowcy rozpoczęli rozbiórkę gmachu – symbolu polskości. Zniszczeniu oraz grabieży uległa także znaczna część zbiorów. Po restytucji w 1984 roku na tymczasową siedzibę Muzeum Śląskiego wybrano zabytkowy hotel z przełomu XIX i XX wieku, poszukując jednocześnie miejsca na wybudowanie nowego gmachu. W 2004 roku władze samorządowe podjęły decyzję o wybudowaniu nowej siedziby Muzeum Śląskiego na terenach dawnej kopalni „Katowice”. Dzięki temu ocalone zostały przed degradacją zabytkowe obiekty pokopalniane, a fakt umieszczenia Muzeum Śląskiego na tym terenie podkreślił rolę przemysłu w kształtowaniu szeroko pojętej kultury na Górnym Śląsku, regionie przechodzącym od gospodarki opartej na węglu do gospodarki opartej na wiedzy, nauce i kulturze.

Pozyskanie dla Muzeum Śląskiego terenu w centrum Katowic otworzyło drogę do prac studialnych i projektowych nowego gmachu Muzeum, które były wspierane z przeznaczonych na ten cel funduszy unijnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013.

Nowa siedziba Muzeum Śląskiego, która zostanie udostępniona publiczności w czerwcu 2015 roku, powstała na terenie dawnej kopalni „Katowice” znajdującym się w centrum miasta. Główną część kompleksu architektonicznego stanowi siedmiokondygnacyjny budynek, w którym aż 4 poziomy znajdują się pod ziemią. W części podziemnej usytuowane zostały przestrzenie ekspozycyjne, konferencyjne, biblioteka, sale edukacyjne, pracownie muzealne, a także pomieszczenia techniczne, magazynowe i pomocnicze oraz hol centralny, w którym planowana jest galeria jednego dzieła. Wokół nowych budynków oraz odrestaurowanych obiektów pokopalnianych, tj. dawnej maszynowni zaadaptowanej na restaurację i magazynu odzieży, a obecnie siedziby Centrum Scenografii Polskiej, powstała otwarta przestrzeń publiczna, na której znajdują się charakterystyczne szklane konstrukcje umożliwiające doświetlenie podziemnych ekspozycji oraz wieża wyciągowa dawnego szybu kopalnianego przekształcona w punkt widokowy.

6000 m2 powierzchni wystawienniczej umożliwi pokazanie sześciu wystaw stałych prezentujących bogactwo muzealnych kolekcji w oryginalnej i nowatorskiej aranżacji wybitnych zbiorów: dawnego malarstwa polskiego oraz polskiej sztuki współczesnej, kolekcji sztuki nieprofesjonalnej, a także niezwykle cennego zbioru dzieł sakralnej sztuki średniowiecznej i nowożytnej, eksponatów archeologicznych, etnograficznych i historycznych, które znajdą się na wystawie ukazującej historię Górnego Śląska. W tej przestrzeni Muzeum Śląskie prezentować będzie również wystawy czasowe z bogatą ofertą edukacyjną dostosowaną do potrzeb rodzin, dzieci, młodzieży, osób starszych i niepełnosprawnych.

(aktualizacja: styczeń 2015)