W roku jubileuszu 50-lecia placówki otwiera się nowy rozdział. Projekt będzie realizowany w części na terenach zdegradowanych, które zostaną poddane rewitalizacji. Idzie za tym budowa nowoczesnego magazynu studyjnego dla kilku tysięcy eksponatów, sal edukacyjnych, otwartej pracowni konserwatorskiej oraz przestrzeni dla mistrzów rzemiosła z całego regionu. Jednym z zadań jest również modernizacja zabytkowego kompleksu młyńskiego z systemem wodnym, co pozwoli go uruchomić w celach pokazowych.

– Województwo Śląskie to region niezwykle różnorodny – kulturowo, historycznie, językowo. Miejsce, w którym spotykają się tradycje śląskie, zagłębiowskie i góralskie. I właśnie dlatego powstanie Skarbca Dziedzictwa ma dla nas szczególne znaczenie. To nie będzie tylko kolejny budynek, ale przestrzeń, która stanie się wspólnym domem dla tej różnorodności. Miejscem, gdzie każdy mieszkaniec regionu – niezależnie od swojego pochodzenia – odnajdzie coś znajomego, bliskiego, a przy tym pozna historie sąsiadów, ich zwyczaje i wartości – mówi Joanna Bojczuk, członek Zarządu Województwa Śląskiego.  – Wierzymy, że dziedzictwo kulturowe najlepiej rozumie się wtedy, gdy można go dotknąć, przeżyć czy współtworzyć Skarbiec Dziedzictwa będzie właśnie takim miejscem – otwartym, żywym, inspirującym - dodaje.

Zarząd Województwa Śląskiego wskazał ponad 30 przedsięwzięć strategicznych w ramach zadań obejmujących wsparcie turystyki mających otrzymać dofinansowanie  programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027. Wśród nich znalazł się również Skarbiec Dziedzictwa realizowany przez MGPE w Chorzowie. Argumentem przemawiającym za wytypowaniem przedsięwzięcia jest tworzenie zróżnicowanej oferty kulturalnej związanej z czasem wolnym, która realnie wpłynie na zwiększenie atrakcyjności regionu jako miejsca pracy i wypoczynku. Zdaniem Joanny Bojczuk, właśnie to założenie było kluczowe przy wyborze projektu Skarbca Dziedzictwa do wsparcia finansowego:

– Tworzenie zróżnicowanej oferty kulturalnej dotyczącej czasu wolnego to jeden z celów, jakie stawiamy sobie w ramach rozwoju turystyki w regionie. Powstanie Skarbca Dziedzictwa realnie wpłynie na zwiększenie atrakcyjności Województwa Śląskiego – nie tylko jako miejsca odwiedzin, ale też życia i pracy – podkreśla.

Inwestycja o łącznej wartości ponad 42 mln złotych uzyskała dofinansowanie ze środków Priorytetu VIII Fundusze Europejskie na infrastrukturę dla mieszkańca, Działanie FESL.08.07 Kultura i turystyka szczebla regionalnego (w tym dofinansowanie UE ponad 29 mln złotych). Jego największym celem jest podniesienie atrakcyjności oferty muzeum typu skansenowskiego poprzez utworzenie nowoczesnej bazy edukacyjno-kulturalnej sprzyjającej integracji społecznej i uwzględniającej osoby ze szczególnymi potrzebami.

Głównym elementem przedsięwzięcia będzie budynek wielofunkcyjny mieszczący sale i pracownie edukacyjne, magazyny studyjne i pracownie konserwatorskie, w których, w otoczeniu autentycznych obiektów, realizowane będą warsztaty, zajęcia edukacyjne, spotkania przybliżające dawne rzemiosło, promujące ideę hand made. Jednocześnie moduł ten stanie się kolejną bramą do Muzeum  z niezależnym wjazdem od ul. Parkowej, przez którą zwiedzający wkroczą w przestrzeń górnośląskiej i zagłębiowskiej wsi. Kompleks zostanie posadowiony na terenie obecnie zdegradowanej bazy technicznej Parku Śląskiego. Na przestrzeni ponad 10 ha znajdują się obiekty do wyburzenia, w bardzo złym stanie technicznym, zbudowane z niebezpiecznych dla środowiska materiałów. 

- Warto zaznaczyć, że projekt odpowiada na pilne potrzeby muzeum - brak odpowiednich warunków do przechowywania i udostępniania prawie 6000 artefaktów, właściwego zaplecza zapewniającego ich utrzymanie i konserwację, ograniczenia powierzchni magazynowych, co hamuje istotnie rozwój muzealnej kolekcji oraz brak przestrzeni do prowadzenia działalności edukacyjnej dla różnych odbiorców. Muzeum w magazynie studyjnym  będzie w stanie prawidłowo zabezpieczyć przechowywane eksponaty, zapewniając im warunki wymagane ustawowymi przepisami. Jednocześnie przestrzeń ta będzie miejscem różnych aktywności skierowanych do zwiedzających – pokazów wybranych grup eksponatów, spacerów etnograficznych, prezentacji pracy konserwatorek w „żywej pracowni”, warsztatów i lekcji muzealnych. Ważną funkcją tego miejsca będzie również gromadzenie depozytariuszy materialnego i niematerialnego dziedzictwa. Chcemy w ten sposób zapewnić przestrzeń do przekazywania dawnych tradycji, rzemiosła, często wymagającego fachu, który ginie z powodu braku kontynuatorów - mówi Paulina Cius-Górska – dyrektor MGPE w Chorzowie.

Mając do dyspozycji zabytkową przestrzeń w postaci budynków, maszyn, chałup oraz nowocześnie wyposażone pracownie damy odbiorcom w różnym wieku możliwość kreatywnego rozwoju. Działalność edukacyjna będzie odpowiedzią na formułowane przez użytkowników przestrzeni muzealnej postulaty aktywnego uczestnictwa w kulturze, spełnianego przez osobisty kontakt z kulturowymi artefaktami.

Koncepcja całego przedsięwzięcia nawiązuje po raz kolejny do ważnych dla MGPE w Chorzowie idei partycypacji, umożliwiając zwiedzającym spojrzenie na dziedzictwo kulturowe niejako „od środka” – z perspektywy aktywnych uczestników wydarzeń.

- Co ważne – nowa inwestycja pozwoli na uniezależnienie się od czynników atmosferycznych i choć to muzealna ostateczność – także na dywersyfikację działalności w ramach tzw. turystyki czasu wolnego, biznesowej czy oferty dla przemysłów kreatywnych. Skarbiec Dziedzictwa wpisuje się w idee od lat przypisywane muzeom typu skansenowskiego. Skanseny ze względu na swoją specyfikę, ekspozycję na powietrzu, dużą powierzchnię, tereny zielone, możliwość organizacji imprez plenerowych mają znacznie większą siłę przyciągania niż tradycyjne muzea – podsumowuje Paulina Cius-Górska.

Specyfika muzeów na otwartym powietrzu powoduje, iż oprócz tradycyjnych funkcji dokumentacyjnych, naukowych, wychowawczych i edukacyjnych szczególnie istotne są  zadania związane z  integracją, turystyką oraz rekreacją i wypoczynkiem, co podkreślają szczególnie mieszkańcy Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.  

Jubileusz 50-lecia MGPE - Wystawa jubileuszowa pt. „To (nie) jest skansen”

W 2025 roku Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” świętuje 50-lecie swojego istnienia. Z tej okazji 25 maja zostanie otwarta wyjątkowa wystawa jubileuszowa pt. „To (nie) jest skansen”, która stanowić będzie punkt kulminacyjny obchodów tej szczególnej rocznicy.

Wystawa zaprasza do refleksji nad rolą i miejscem muzeów na wolnym powietrzu we współczesnym świecie. W nowoczesnej i angażującej formie zaprezentowany zostanie proces powstania Muzeum, jego wieloletnia działalność oraz współpraca z otoczeniem – zarówno naukowym, jak i społecznym. Ekspozycja ukaże również bogactwo dziedzictwa kulturowego polskiej wsi – materialnego i niematerialnego – podkreślając wartość tradycji w budowaniu wspólnoty i tożsamości.

Część prezentowanych eksponatów stanowią dary od samych zwiedzających – osób związanych z Muzeum, aktywnie uczestniczących w jego ofercie i utożsamiających się z jego misją. To świadectwo nie tylko zaangażowania społecznego, ale także sukcesu modelu muzeum partycypacyjnego, w którym każdy może stać się współtwórcą historii.

Ekspozycja ukaże kulisy pracy muzealników – konserwatorów, badaczy i specjalistów, którzy każdego dnia dbają o zachowanie i przekazywanie dziedzictwa kulturowego przyszłym pokoleniom. To właśnie w MGPE w Chorzowie można odnaleźć ślady przeszłości – te zachowane w architekturze, przedmiotach codziennego użytku i opowieściach mieszkańców górnośląskiej oraz zagłębiowskiej wsi.

Projekt aranżacji: studio projektowe Wzorro

25 maja - Dzień Rzemiosła i Rękodzieła – 50 warsztatów i pokazów na 50-lecie Muzeum – czyli główne wydarzenie jubileuszu 50-lecia dla gości i publiczności Muzeum

Z okazji jubileuszu swojego istnienia, Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” organizuje 25 maja wyjątkową edycję Dnia Rzemiosła i Rękodzieła dla wszystkich mieszkańców regionu. Pod hasłem „50 warsztatów i pokazów na 50-lecie”, Muzeum planuje prezentację aż 50 różnych dawnych zawodów, rzemiosł i umiejętności rękodzielniczych. To unikalna okazja, by zobaczyć na żywo, jak wyglądała praca w tradycyjnych zawodach, które dziś często są zapomniane lub praktykowane jedynie przez pasjonatów.

W programie m.in.:  pokaz kaletnictwa (szycie sakiewek), czerpania papieru, powroźnictwa, kowalstwa, pracy wialni,  stempa, stolarstwa – „moja–twoja”, bicia gwoździ, garncarstwa, wyplatania z wikliny, szewstwa, pszczelarstwa (bicie ramek, lanie świec), rzeźbienia w drewnie, prania na tarach, maglowania, kręcenia liny ze sznurka konopnego.

Szczególnym punktem wydarzenia będzie uruchomienie wiatraka z Grzawy i pokaz jego pracy. W ubiegłym roku obiekt ten przeszedł naprawę śmigieł i obecnie jest w pełni sprawny. To wyjątkowa okazja, by zobaczyć tę zabytkową konstrukcję w działaniu! Wydarzenie zapowiada się jako jedno z największych tego typu spotkań z dawnym rzemiosłem w regionie. Impreza organizowana jest wspólnie z Regionalnym Ośrodkiem Kultury w Bielsku Białej, który również w tym roku obchodzi 50-lecie swojego istnienia.

Oprócz pokazów i warsztatów, przygotowano także atrakcyjne wydarzenia towarzyszące:

• "Na pamiątkę, z wyrazami sympatii" – konkurs na najpiękniejszą laurkę ofiarowaną naszemu Muzeum. Prace konkursowe zostaną zaprezentowane na specjalnej wystawie – nagrodzone i nienagrodzone laurki będzie można zobaczyć tuż za wejściem do Muzeum, pod zadaszeniem.
• "Jeśli nie skansen, to co?" – konkurs na najbardziej inspirującą nazwę zastępczą dla chorzowskiego skansenu.
•  Gigamakatka – wspólne wyszywanie gigantycznej makatki! To zapowiedź wyjątkowego działania zbiorowego – Muzeum przygotuje płócienne podkłady, wzorniki z klasycznymi, wierszowanymi sentencjami oraz materiały do haftowania. Efekt końcowy zostanie zaprezentowany w październiku, podczas jubileuszowej konferencji.

„Spacerem przez czas” – jubileuszowa publikacja

Z okazji 50-lecia istnienia Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” ukazuje się wyjątkowa publikacja autorstwa Krzysztofa Bulli pt. „Spacerem przez czas. Ludzie i wydarzenia w Muzeum <<Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie>>”.

Jak sugeruje tytuł, książka pełni funkcję nietypowego przewodnika – zarówno po przestrzeni ekspozycyjnej muzeum, jak i po idei muzealnictwa na wolnym powietrzu na Górnym Śląsku. Autor zabiera czytelnika w podróż przez dekady: od skandynawskich inspiracji, poprzez międzywojenne próby utworzenia muzeum na wolnym powietrzu, aż do powojennych decyzji o jego lokalizacji w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie.

To jednak znacznie więcej niż publikacja o charakterze historycznym. Poszczególne rozdziały zaskakują różnorodnością form – od refleksyjnych i ciekawostkowych, przez humorystyczne, aż po praktyczne teksty poradnikowe i przewodnikowe. Szczególną wartością książki są liczne wspomnienia oraz bogaty materiał fotograficzny, który dopełnia opowieść o ludziach, miejscach i wydarzeniach, które przez dekady kształtowały MGPE.

„Spacerem przez czas” to publikacja, która zachwyci nie tylko miłośników historii i muzealnictwa, ale także wszystkich, którzy pragną lepiej poznać dziedzictwo kulturowe regionu. Z autorem publikacji będzie można się spotkać podczas Dnia Rzemiosła i Rękodzieła 25 maja – nabyć publikację i otrzymać autograf. 

Ogólnopolska konferencja naukowa w Chorzowie: „To (nie) jest skansen!” - Debata o tożsamości, misji i wyzwaniach muzeów na wolnym powietrzu

Wśród licznych wydarzeń uświetniających 50. rocznicę otwarcia dla publiczności Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”, szczególne miejsce zajmuje ogólnopolska konferencja naukowa: „To (nie) jest skansen! A także inne: poznane, lecz nierozwiązane dylematy muzealnictwa na wolnym powietrzu”. Na taki temat będzie można debatować w siedzibie Muzeum od 8 do 10 października 2025 roku. Konferencja stanie się forum wymiany opinii o najbardziej ważkich problemach nurtujących środowisko muzealników oraz miejscem wypracowania rekomendacji niezbędnych do sporządzenia katalogu dobrych praktyk, obowiązujących w muzeach na wolnym powietrzu. Wszystkich zainteresowanych kwestią roli i miejsca tzw. skansenów w zmieniającej się przestrzeni kulturowej naszego kraju, na konferencję gorąco zapraszamy. Można w niej uczestniczyć zarówno w roli eksperta-referenta, jak i biernego słuchacza. Program konferencji oraz tryb zapisywania się na nią opisany jest na stronie internetowej Muzeum.