Obchody 80. Rocznicy Tragedii Górnośląskiej były organizowane wspólnie przez Województwa Śląskie i Opolskie. Honorowy Patronat nad wydarzeniem objęli marszałek Sejmu RP Szymon Hołownia i marszałek Senatu RP Małgorzata Kidawa-Błońska, którzy wzięli również udział w niedzielnych uroczystościach. Uczestniczyli w nich także: marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa, członek zarządu województwa Joanna Bojczuk, wojewoda Marek Wójcik, wicemarszałek Województwa Opolskiego Zbigniew Kubalańca, wojewoda opolski Piotr Pośpiech, konsul generalny Niemiec Martin Kremer oraz liczne grono parlamentarzystów, m.in: senator RP Halina Bieda, posłanki: Monika Rosa, Urszula Koszutska, Ewa Kołodziej i posłowie: Michał Gramatyka, Tomasz Głogowski, a także europarlamentarzysta Łukasz Kohut.

8 stycznia br. Senat RP przez aklamację podjął uchwałę w 80. rocznicę Tragedii Górnośląskiej, zaś 2025 decyzją radnych Sejmiku Województwa Śląskiego jest rokiem dedykowanym pamięci tamtych wydarzeń.

Uroczystości rozpoczęły się w samo południe mszą św. w Archikatedrze pw. Chrystusa Króla w Katowicach. Następnie uczestnicy uroczystości złożyli kwiaty i wieńce przy bramie obozu „Zgoda” w Świętochłowicach.

- Nigdy nie wolno nam zapomnieć o ofiarach tamtego krwawego stycznia. Armia, która miała tytułować się „wyzwolicielami” w rzeczywistości niosła za sobą śmierć niewinnej ludności cywilnej, gwałty i rabunki. Tragedia Górnośląska wciąż jest nie w pełni odkrytą kartą w naszej historii, przez lata ukrywaną i odsuwaną w cień. Bo jej ofiar mogło być znacznie więcej. Dlatego naszym obowiązkiem jest przypominanie o tych dramatycznych wydarzeniach. To część naszej tożsamości i pamięci historycznej – podkreślił marszałek Wojciech Saługa.

Główną częścią niedzielnych obchodów 80. rocznicy Tragedii Górnośląskiej były popołudniowe uroczystości przy pomniku Ofiar Tragedii Górnośląskiej w Bytomiu-Miechowicach.

- Pochodzę z Podlasia, z Białostocczyzny. To jest taki region, w którym bardzo dobrze sprawdzają się te słowa, które kiedyś po raz pierwszy usłyszałem na śląsku opolskim, że to takie miejsce, w którym nie ludzie przekraczali granice, a granice przekraczały ludzi. Ludzie żyli w tym miejscu od pokoleń i to nie jest ich wina, że granice przesuwano ich nad głowami To była ich jedyna wina. Wincenty Bober, pierwsza ofiara, tutaj w Miechowicach. Jego jedyną winą było to, że wtedy kiedy sowieckie wojska wkraczały do miasta wyszedł zaciekawiony na ulicę. Jan Mularczyk, inwalida, którego znaleźli i zabili w domu. Walenty Mitula, Stanisław i Zygmunt Bednarkowie, Karl Zawiślak i setki innych. W tylu miejscach, w których niewinnych ludzi znalazła śmierć, cierpienie i bestialstwo, które trudno sobie wyobrazić. Sowieccy wyzwoliciele mordowali, gwałcili kobiety, sieroty z domów dziecka, zakonnice, zabijali starców i niepełnosprawnych. Dlaczego? Bo uważali, że im wolno, że takie jest prawo zwycięzcy – mówił marszałek Sejmu Szymon Hołownia podkreślając, że w jego ocenie w polityce jest za mało „kryterium łez", a jego brak miał też doprowadzić do braku reakcji na wydarzenia na Śląsku w 1945 roku.

- Bo człowieczeństwo powinno być fundamentem każdego działania, każdego zwycięstwa, czy to militarnego czy politycznego. Nie ma czegoś takiego jak mniejsze zło – zaakcentował Szymon Hołownia.

- Ten pomnik, który stoi w tle przeraża, ale jest symbolem tego, jak odzierano ludzi z godności. On opowiada historie mieszkańców, którym przyszło zmierzyć się z imperialną polityką Rosji. Zabrano im imiona i nazwiska, po czym wywieziono w nieznane – dodała marszałek Senatu, Małgorzata Kidawa-Błońska.

- Ofiarom, którzy z rąk sowieckich oprawców stracili życie i zdrowie, a rodziny często jedynych żywicieli składamy hołd. Ale kluczem jest tu pamięć, która jest miarą cywilizacji – mówił prof. Joachim Kozioł, prezes stowarzyszenia Tragedia Śląska. 

Częścią tegorocznych obchodów jest też rekonstrukcja wydarzeń ze stycznia 1945 roku, tradycyjnie przygotowana przez Stowarzyszenie Pro Fortalicum i zaprzyjaźnione z nim grupy rekonstrukcyjne.

Zwieńczeniem uroczystości było odsłonięcie tablicy pamiątkowej w Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku w Radzionkowie.

Wydarzenia określane jako Tragedia Górnośląska rozpoczęły się wraz z wkroczeniem Armii Czerwonej na Śląsk pod koniec stycznia 1945 r. Była to fala sowieckich i polskich komunistycznych represji w latach 1945-48, które pochłonęły tysiące ofiar; przeprowadzono deportację blisko 50 tys. mieszkańców regionu na roboty przymusowe do Związku Sowieckiego.