W tak trudnych okolicznościach i specyficznych okolicznościach nie pracował żaden z dotychczasowych zarządów województwa. Zdominowała je walka z COVID-19, na którą do tej pory przeznaczono już 300 mln zł. Ogromne wsparcie otrzymali przedsiębiorcy. Przyszłość rysuje się optymistycznie. Blisko 4,8 mld euro trafi do województwa w ramach nowej perspektywy unijnej.

Jakub Chełstowski
Marszałek Województwa Śląskiego

Największym wyzwaniem dla regionu na najbliższe lata będzie realizacja strategii Zielone Śląskie 2030. Przypomnę, że ta uchwała została jednogłośnie przyjęta przez radnych Sejmiku województwa w październiku ubiegłego roku. Jednym z kluczowych wyzwań dla polityki rozwoju województwa jest transformacja gospodarcza. Zależy nam na podniesieniu konkurencyjności struktury gospodarczej regionu. Celem jest zwiększanie udziału w krajowym PKB. Stawiamy na biznes, naukę i edukację, rozwój sektora publicznego i obywatelskiego. Chcemy zapobiec odpływowi z województwa kapitału intelektualnego i zachęcać do tworzenia innowacyjnych startupów, zapraszać inwestorów do lokowania kapitału właśnie tutaj. Konieczne jest wykorzystanie potencjału naukowego, akademickiego i badawczo-rozwojowego regionu dla przekształcania gospodarki regionu z obecnego kształtu w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. Chcemy nadać nowy impuls gospodarce i stać się jednym z liderów transformacji. W 2021 roku ramach Regionalnego Programu Operacyjnego wybraliśmy do dofinansowania ponad 1000 projektów. Podpisaliśmy umowy na dofinansowanie na kwotę 1,6 miliarda złotych. Środki wygospodarowane na działania związane z łagodzeniem skutków pandemii w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego to niemal 720 milionów złotych. Co ważne, pandemia nie wstrzymała wielu kluczowych dla województwa zadań. W latach 2018-2021 na realizację inwestycji drogowych w regionie przeznaczyliśmy półtora miliarda złotych.

Trzy lata pracy zarządu województwa, to dobry moment na przypomnienie wszystkich zadań, które przez ten czas zostało zrealizowanych. Co istotne, pandemia nie wstrzymała inwestycji.

Budowa dróg na pierwszym planie

Aż 2,5 mld zł do 2024 roku zostanie wydatkowanych w budżetu Województwa Śląskiego na poprawę infrastruktury drogowej w regionie. W tegorocznym budżecie na zadania drogowe zapisano kwotę około 540 mln zł. Inwestycje realizowane są na bieżąco. Przed kilkoma tygodniami oddano do użytku Drogę Wojewódzką nr 933 na odcinku od DK 78 w Wodzisławiu Śląskim do ronda przed granicą z Jastrzębiem Zdrój. Jeszcze w tym roku otwarty zostanie kolejny odcinek DW 933 z Pawłowic do Pszczyny mierzący 23 km.

Kolejną znacząca inwestycją, realizowaną za 152 mln zł pochodzących z programu Polski Ład trafi na modernizację Drogi Wojewódzkiej 934, przebiegająca przez wschodnią część regionu. Stanowi ona połączenie między drogą krajową nr 79 w Mysłowicach i drogą krajową nr 44 w Bieruniu. Łączy się też z drogą ekspresową S1 w rejonie Mysłowic.

Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach realizuje także inwestycje współfinansowane z UE. To budowa wschodniej obwodnicy Raciborza, przebudowa drogi 791 Kolonia Poczesna-Zawiercie, przebudowa odcinka drogi nr 933 Pawłowice – Pszczyna, przebudowa DW 929 od granicy Rybnika do węzła autostradowego w ciągu A1 w Świerklanach. Kolejne cztery inwestycje z listy rankingowej RPO – o łącznej długości 35 km i szacunkowym koszcie 470,8 mln zł – są realizowane z budżetu samorządu Województwa Śląskiego. Przebudowywana jest DW 941 w Wiśle i DW 935 między Raciborzem a Rzuchowem. Trwa przebudowa DW 948 od skrzyżowania z DK 52 do skrzyżowania z DW 946. Obecnie przygotowywane są kolejne inwestycje ujęte na liście rankingowej RPO na łączną sumę ok. 1,7 mld zł. Wszystkie drogi wojewódzkie w regionie są dostosowane do maksymalnego nacisku osi 11,5 tony. Przewidywana trwałość dróg wynosi aż 50 lat.

Wsparcie dla służby zdrowia

Województwo Śląskie przekazało na walkę z koronawirusem ponad 300 mln zł. To najwięcej w skali kraju. Śląskie jako jeden z trzech pierwszych regionów w Unii Europejskiej uzyskało zgodę na zmiany w Regionalnym Programie Operacyjnym na lata 2014-2020, dzięki czemu możliwe było przekierowanie 75 mln euro na walkę z COVID-19. W regionie na ten cel pomiędzy szpitale podzielono ogółem aż 123 mln zł. Kwota 105 mln zł pochodziła z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, 12 mln zł to środki z budżetu państwa, a 6 mln zł to wkład beneficjentów. Sejmik Województwa Śląskiego przekazał na służbę zdrowia dodatkowe 62 mln zł z budżetu. Zarząd województwa zdecydował ponadto o uruchomieniu 13 mln zł przeznaczonych dla placówek sprawujących całodobową opiekę nad seniorami. Kolejnych 65 mln zł przeznaczono na zakup środków ochrony osobistej dla 26 szpitali. W ramach pomocy w walce z COVID-19 flotę Wojewódzkiego Pogotowia Ratunkowego w Katowicach zasiliło 10 ultranowoczesnych ambulansów typu C. Karetki kosztowały 4,4 mln zł i obsługują stacje pogotowia w kilku miastach aglomeracji. Trzy ambulanse trafiły też do pogotowia ratunkowego w Cieszynie. Ważną rolę w walce z koronawirusem pełnią również naukowcy z Laboratorium Genetycznego Gyncentrum, zajmujący się wyizolowaniem i sekwencjonowaniem genomu wirusa SARS-CoV-2. Laboratorium uzyskało z funduszy unijnych 2,5 mln zł na zakup sprzętu oraz adaptację i rozbudowę pomieszczeń. Całkowita wartość projektu wynosi ponad 5,2 mln zł.

Szpital Specjalistyczny w Rybniku został zasilony kwotą 15 mln zł, z kolei do placówek w Bielsku-Białej i Częstochowie trafi po 5 mln zł. Pieniądze pozwolą placówkom na uregulowanie zaległych zobowiązań. W trudnym położeniu znajduje się zwłaszcza Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Rybniku. Dla przypomnienia, w lipcu w Sali Sejmu Śląskiego odbyły się obrady Okrągłego Stołu dotyczące sytuacji w placówce. Problemy rybnickiego szpitala narastały od wielu lat, niemniej placówka cały czas otrzymuje wsparcie z budżetu województwa. W latach 2018-2020 było to 49,2 mln zł na pokrycie ujemnego wyniku finansowego, 9,7 mln zł na inwestycje. Z funduszy UE pozyskano 22,4 mln zł.

Na inwestycje w szpitalu trafi dodatkowo 20 mln zł. Z funduszy unijnych zostaną pozyskane środki na budowę nowoczesnego oddziału onkologicznego.

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 3 w Rybniku w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 złożył w sumie 8 wniosków o dofinansowanie. Dla czterech projektów pozyskał wsparcie w łącznej kwocie ok. 32 mln zł, a projekty są w trakcie realizacji: zakup aparatury i sprzętu medycznego, urządzeń do dezynfekcji, testów, odczynników diagnostycznych i pozostałych oraz modernizacja infrastruktury (dofinansowanie UE wynosi ponad 8,6 mln zł), modernizacja źródła ciepła i energii dla obiektów (dofinansowanie UE wynosi ponad 6,5 mln zł), termomodernizacja obiektów (dofinansowanie UE to ponad 8,3 mln zł), eCareMed - elektroniczna dokumentacja medyczna oraz e-usługi w celu wsparcia procesów akredytacyjnych (dofinansowanie UE przekroczy kwotę 7,9 mln zł).

Blisko 19,5 mln zł zostanie przeznaczonych na inwestycje w szpitalach wojewódzkich z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. W sumie wartość projektów przekroczy 25,5 mln zł, z czego ponad 3,8 mln zł to środki Województwa Śląskiego, a kwotę 2,1 mln zabezpieczą szpitale.

Śląski Pakiet dla Gospodarki

Na początku listopada kolejnych 14 podmiotów otrzymało wsparcie na blisko 15 mln zł w ramach Śląskiego Pakietu dla Gospodarki. Symboliczne czeki wręczono na Stadionie Śląskim. Sam program jest największą strategią wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Śląski Pakiet dla Gospodarki został uruchomiony wczesną wiosną 2020 roku, tuż po wybuchu pandemii. Dla przypomnienia, aż 1,4 miliarda złotych trafiło od tego czasu na pomoc firmom z Województwa Śląskiego dotkniętych skutkami koronawirusa. Pakiet wsparcia zainicjowany przez marszałka Jakuba Chełstowskiego jest uzupełnieniem Tarczy Antykryzysowej sygnowanej przez rząd Mateusza Morawieckiego. W realizację Pakietu zaangażowanych jest pięć instytucji: Fundusz Górnośląski, Wojewódzki Urząd Pracy, Śląskie Centrum Przedsiębiorczości, Departament Gospodarki i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Marszałkowskiego oraz Śląski Fundusz Rozwoju. W ramach drugiego etapu zwiększono pulę o dodatkowe 367 mln zł. Maksymalna kwota dofinansowania ustalona została na poziomie 800 tys. zł. Wnioski o wsparcie w ramach Śląskiego Pakietu dla Gospodarki złożyło ponad 2,5 tysiąca firm. Województwo ruszyło na pomoc branży turystycznej, która również mocno ucierpiała wskutek pandemii COVID-19. Na ten cel zabezpieczono aż 87,5 mln zł. Od 30 kwietnia do 18 maja br przedsiębiorcy z regionu mogli składać wnioski w przeznaczonym dla branży turystycznej konkursie „Inwestycje w MŚP”, którego alokacja wynosi 76 mln złotych.

Zielone #Śląskie

Od początku kadencji we współpracy z Komisją Europejską i rządem RP władze województwa podejmują konkretne działania mające na celu pozyskanie funduszy dla samorządów oraz mieszkańców na odnawialne źródła energii, walkę z niską emisją, ekologiczny transport czy wymianę źródeł ciepła. Blisko pół miliarda euro w ramach RPO Województwa Śląskiego zaprogramowano na pakiet działań antysmogowych w regionie. Na dofinansowanie mogły liczyć projekty dotyczące budowy i modernizacji instalacji do produkcji energii. Wspierane były działania w zakresie infrastruktury transportu zbiorowego (np. zintegrowane centra przesiadkowe – w tym dworce autobusowe i kolejowe, parkingi, drogi rowerowe), zakup taboru autobusowego i tramwajowego, wdrażanie inteligentnych systemów transportowych oraz wymiana oświetlenia w gminach na instalacje o wyższej efektywności energetycznej. Duży nacisk położono na projekty edukacyjno-informacyjne podejmowane na rzecz uświadamiania mieszkańców o szkodliwym wpływie smogu na ich zdrowie, promowania działań prozdrowotnych i proekologicznych, ochrony i poprawy stanu zdrowia mieszkańców. W ramach akcji „MOGĘ! Zatrzymać SMOG” do 571 przedszkoli przekazano łącznie 1379 oczyszczaczy powietrza. W efekcie realizacji projektu „InfoSMOG-MED” powstała z kolei platforma cyfrowa i aplikacja Śląskie SMOGSTOP i przeprowadzono kampanię „Śląskie. Zmieniamy powietrze na dobre”. Jej celem było zwiększenie świadomości na temat negatywnego wpływu zanieczyszczonego powietrza na zdrowie i promocja zachowań prozdrowotnych i proekologicznych. Sejmik przyjął „Program ochrony powietrza dla Województwa Śląskiego do roku 2026”. W ramach konsultacji umowy partnerstwa na lata 2021-2027 zarząd województwa stara się o dodatkowe 1,2 mld euro z funduszy UE na walkę z niską emisją. Środki pozwoliłaby samorządom dofinansować wymianę źródeł ciepła u mieszkańców. Na ten cel zostaną przeznaczone też środki w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego, Funduszu Sprawiedliwej Transformacji oraz Krajowego Planu Odbudowy.

Do końca dekady mamy być regionem przyjaznym środowisku. To jeden z wiodących priorytetów trwającej kadencji aktualnego zarządu województwa. Ministerstwo Klimatu i Środowiska – w ramach realizacji „Programu dla Śląska” – dofinansowało ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zakup 43 zeroemisyjnych autobusów oraz 34 punkty ładowania. Przedsięwzięcie o wartości ponad 138 mln zł uzyskało również wsparcie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego.

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, Tyskie Linie Trolejbusowe Sp. z o.o., Zakład Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. w Zawierciu oraz Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Czechowicach-Dziedzicach Sp. z o.o. otrzymają do 85 proc. wsparcia na zakup elektrycznych autobusów oraz stacji ładowania.

Autobusy elektryczne są znacząco poprawią komfort jazdy pasażerów. Choćby z uwagi na brak hałasu. Jednak kluczowe będą korzyści dla gospodarki, zdrowia i środowiska. Pojazdy nowej generacji przyczynią się do ograniczenia szkodliwych emisji tlenków azotu (16 ton/rok) i dwutlenku węgla (2285 ton/rok).

Do czterech śląskich podmiotów trafi w sumie ponad 120 mln zł dofinansowania, w tym po 57 mln zł dotacji z NFOŚiGW i RPO oraz 6,4 mln zł pożyczek (również z NFOŚiGW). Pozostała część kosztów (ok. 17,9 mln zł), to wkład własny beneficjentów.

Najwięcej pojazdów, bo aż 32, trafi Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia. Pozostali beneficjenci odpowiednio: 6 – Tyskie Linie Trolejbusowe Sp. z o.o., 3 – Zakład Komunikacji Miejskiej Sp. z o.o. w Zawierciu oraz 2 – Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Czechowicach-Dziedzicach Sp. z o.o.

Śląskie stolicą lekkoatletyki

To był rok sportowych wrażeń na Stadionie Śląskim. Byliśmy gospodarzem aż czterech dużych imprez: Mistrzostw Świata Sztafet, Drużynowych Mistrzostw Świata w Lekkoatletyce, podczas których biało-czerwoni sięgnęli po złoty medal i dwa memoriały – Janusza Kusocińskiego i Kamili Skolimowskiej. Ostatnia z imprez była podziękowaniem dla naszych medalistów z Tokio, wśród których nie zabrakło ambasadorów Województwa Śląskiego i przyciągnęła blisko 35 tysięcy widzów. „Kocioł Czarownic” w uznaniu za znakomitą organizację sportowych wydarzeń został gospodarzem Mistrzostw Europy w Lekkoatletyce w 2028 roku. Przegląd Sportowy majowe Drużynowe Mistrzostwa Europy uhonorował prestiżowymi Złotymi Kolcami.

Warto przypomnieć, że ponad 8 tysięcy uczestników z całej Polski stanęło na starcie trzynastej edycji Silesia Marathonu. Trasa biegu tradycyjnie wiodła przez cztery miasta: Katowice, Siemianowice Śląskie, Chorzów i Mysłowice, z metą na bieżni Stadionu Śląskiego. W zawodach wzięli udział zawodnicy nie tylko z Polski, ale również z Ukrainy, Rosji, Szwecji, Słowacji, a nawet USA i Maroka.

Śląski Dom Hokeja to nowy projekt Polskiego Związku Hokeja na Lodzie, którego mecenasem zostało Województwo Śląskie. Projekt zakłada współpracę, która obejmuje działania promocyjne oparte na potencjale medialnym polskiego hokeja.

Województwo Śląskie i miasto Katowice podpisały ze Związkiem Piłki Ręcznej w Polsce list intencyjny w sprawie organizacji mistrzostw świata w 2023 roku. Mecze polskiej reprezentacji i inauguracja mistrzostw odbędą się w katowickim Spodku. To największa i najbardziej prestiżowa impreza w piłce ręcznej, w której weźmie udział 32 drużyn. Mistrzostwa zorganizują wspólnie Polska i Szwecja.

Milion złotych trafiło do klubów sportowych w regionie w ramach drugiej edycji Programu Klub. Wsparcie otrzymało 87 klubów reprezentujących różne dyscypliny sportu. Dodatkowe 200 tys. zł w formie grantów przekazano 23 klubom. Kluby mogą przeznaczyć pieniądze na opłacenie pracy trenerów, sprzęt, przygotowania do sezonu podczas obozów.

Więcej na kulturę

Wydatki na kulturę w budżecie województwa rosną systematycznie z roku na rok. W 2021 zapisano na ten cel aż 223,9 mln zł, czyli o 10 mln zł więcej niż w roku wcześniejszym i ponad 60 mln zł więcej niż w roku 2018. Śląskie wspiera instytucje kultury, co jest szczególnie trudne w trakcie pandemii, gdy większość z nich miała trudności z normalnym funkcjonowaniem. Opera Śląska w Bytomiu zostanie kompleksowo zmodernizowana. Realizacja inwestycji o wartości 56 mln zł odbywa się przy wsparciu Województwa Śląskiego. Zakończenie prac przewidziano na 2023 rok.

W Katowicach-Brynowie powstaje nowa siedziba Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności. Na jej potrzeby adaptowany jest budynek przy ulicy Wincentego Pola 65, funkcjonujący jako Muzeum – Izba Pamięci Kopalni „Wujek”. Polska Grupa Górnicza przekazała trzy obiekty na rzecz Śląskiego Centrum Wolności i Solidarności, projektu realizowanego wspólnie przez Województwo Śląskie oraz miasto Katowice. Śląskie Centrum Wolności i Solidarności to miejsce bardzo ważne dla tożsamości Katowic i całego regionu. Splata się w nim przeszłość z teraźniejszością i przyszłością. Opowiada o dramatycznych wydarzeniach sprzed 40 lat, historię ludzi, którzy walcząc o wolność, oddali za nią życie. Rozbudowa centrum będzie kosztowała w sumie 15 mln zł. ŚCWiS zajmie powierzchnię 1200 metrów kwadratowych. W salach zostaną umieszczone pamiątki z okresu stanu wojennego. Kluczowe będą sceny inscenizacji wydarzeń i związane z nimi scenografie. W miejscu, gdzie zlokalizowano siedzibę centrum, znajduje się rampa, z której strzelano do protestujących górników.

Gruntownie modernizowane jest Planetarium Śląskie. W zabytkowym budynku odnowiona zostanie sala projekcyjna, wymienione fotele, ekran, system dźwiękowy oraz projekcyjny. Planetarium wzbogaci się o nowy gmach o powierzchni ponad 2,5 tysiąca metrów kwadratowych. Większa jego część będzie się mieścić pod ziemią. Całość inwestycji przekroczy 154 mln zł. Ponad 93 mln zł udało się pozyskać z Unii Europejskiej, a blisko 47 mln zł stanowi wkład własny.

Panteon Górnośląski powstaje w podziemiach katedry Chrystusa Króla w Katowicach, gdzie na ponad 2 tys. metrów kwadratowych zostaną upamiętnione osoby ważne dla regionu – bohaterowie związani ze Śląskiem, szczególnie uczestnicy Powstań Śląskich i wybitne postaci związane z kulturą, nauką i sztuką. Nowa instytucja kultury będzie prowadzić działalność o charakterze kulturalnym, naukowym i edukacyjnym w zakresie historii Górnego Śląska po zakończeniu I Wojny Światowej. Jednym z głównych celów utworzenia Panteonu jest uczczenie pamięci osób zasłużonych dla polskości ziem Górnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem twórców, artystów, naukowców, polityków, żołnierzy i ludzi Kościoła. Przygotowano już biografie pierwszych 160 wybitnych postaci. Panteon powstanie również w celu upamiętnienia niezwykle ważnych dla Śląska rocznic: stulecia przyłączenia części Górnego Śląska do odradzającej się Polski po ponad 600 latach jurysdykcji czeskiej i niemieckiej, a także stulecia polskiej administracji kościelnej na Górnym Śląsku oraz dla upamiętnienia trzech Powstań Śląskich.